Czwartek, 12 grudnia 2024 r. 
REKLAMA

Trudna składnia

Data publikacji: 2022-03-11 08:01
Ostatnia aktualizacja: 2022-03-15 08:17

Nie ma chyba trudniejszego problemu składniowego niż wybór właściwej formy orzeczenia przy podmiocie szeregowym. Chodzi o podmiot, który składa się z co najmniej dwóch elementów: Entuzjazm mieszkańców i ich wola walki ; Ani babcia, ani wnuczka ; Zarówno ojciec, jak i matka ; Kasia, podobnie jak jej mąż itp.

Jak pamiętamy, formy podmiotu i orzeczenia muszą się ze sobą zgadzać pod względem rodzaju, liczby i osoby. Jeśli podmiot jest typowy, to nie mamy kłopotu: pies szczekał, flaga powiewała, rodzice kupili, dzieci płakały. Jeśli jednak podmiot jest rozbudowany – zaczynamy mieć wątpliwości: Prezydent z małżonką pojechał czy pojechali?, Kasia, podobnie jak jej mąż, często nas odwiedzała czy odwiedzali?

Zasada ogólna jest sformułowana tak: orzeczenie przy podmiocie szeregowym ma formę liczby mnogiej. To logiczne, skoro podmiot składa się z dwóch elementów. Nie budzą zastrzeżeń zdania: Jaś i Małgosia poszli, Babcia z dziadkiem odwiedzili, Budynki i wieże wyrastały nad miastem. Orzeczenie musi mieć formę liczby mnogiej także w zdaniach: Entuzjazm mieszkańców i ich wola walki zdecydowały o zwycięstwie ; Ani babcia, ani wnuczka nie lubiły wcześnie wstawać ; Zarówno ojciec, jak i matka skrytykowali ubiór syna ; Kasia, podobnie jak jej mąż, często nas odwiedzali.

Poprawne jest też sformułowanie: Prezydent z małżonką pojechali, chociaż jego składnia może być zależna od sensu zdania. Bo jeśli prezydent z małżonką pojechali na wakacje, to forma orzeczenia w liczbie mnogiej jest właściwa. Jeśli jednak prezydent został oficjalnie zaproszony do innego kraju, a małżonka mu towarzyszyła, to właściwsze będzie orzeczenie w liczbie pojedynczej: Prezydent z małżonką udał się z wizytą. Gdy jeden składnik podmiotu jest z jakiegoś powodu ważniejszy niż inny, to forma orzeczenia może być (choć nie musi) uzgodniona tylko z nim: Ojciec z synem zbudował dom obok: Ojciec z synem zbudowali dom.

Do rozważań o składni podmiotu szeregowego skłoniła mnie pewna osobista sytuacja. Otóż zostałam poproszona o sprawdzenie tekstu informującego o koncercie. Najważniejsze zdanie było sformułowane tak: Wystąpią przed Państwem zespół wokalny z Domu Kultury wraz z zaproszonymi gośćmi. Zdanie jest dobrze zbudowane, zgodnie z omówionymi wyżej zasadami. Szeregowy podmiot: zespół wokalny wraz z gośćmi wymaga orzeczenia w liczbie mnogiej: wystąpią. Ale mimo że to poprawne sformułowanie, coś w nim jednak zgrzyta.​ Sąsiedztwo wyrazów: wystąpią zespół nie jest przyjemne dla ucha. Wolelibyśmy połączenie: wystąpi zespół wraz z gośćmi. I intuicja nas nie zawodzi! Norma składniowa aprobuje liczbę pojedynczą, jeśli orzeczenie stoi przed podmiotem szeregowym. Można więc bez obawy napisać tak: Wystąpi przed Państwem zespół wokalny z Domu Kultury i jego goście.

Ewa Kołodziejek

Komentarze

Wojciech (...)
2022-03-15 08:09:10
...a najlepiej jeszcze pozbyć się tych „niepotrzebnych“ kreseczek i ogonków oraz wywalić „ż“ i „ch“, żeby było jedno wspólne „rz“ i „h“ (albo na odwrót). Ha ha, nie potrzeba żadnej reformy, j. polski jest trudny, ale (niemal) wszystko w nim jest uzasadnione i poukładane, a w codziennym życiu rzadko ma się styczność z takimi przykładami i rozważaniami jak powyżej, tak więc bez obaw, mało kto się doczepi o tego rodzaju błędy.
@generalnie
2022-03-13 09:02:35
Nie dość, że trudny w odmianie, to jeszcze niepotrzebnie utrudniony w pisowni. Czas na porządną reformę. Później się dziwimy, że nikt nie chce się polskiego uczyć.
generalnie
2022-03-12 11:45:17
język polski jest bardzo trudny, niektórzy uważają że jest jednym z trzech najtrudniejszych języków świata - pośrednio potwierdza to że nawet ci dla których jest to język natywny i którzy języka polskiego używają jako podstawowego narzędzia pracy (np nauczyciele, dziennikarze, sędziowie) maja kłopot z jego poprawnym użyciem i to pomimo kilkunastu lat formalnej edukacji.

Dodaj komentarz

HEJT STOP
0 / 500