Murzyn
„Czy poprawnie jest pisać słowo murzyn małą literą? – pyta pan Janusz, korespondent uniwersyteckiej poradni językowej. – W latach pięćdziesiątych ubiegłego wieku, kiedy uczęszczałem do szkoły podstawowej, w podręcznikach języka polskiego znajdowały się małe słowniczki ortograficzne, pomagające uczniom w nauce prawidłowego pisania. Było to dawno, niemniej doskonale pamiętam, że słowo Murzyn było tam pisane dużą literą. Podobnie inne słowa: Indianin, Metys. Ale mulat napisany jest małą literą. Byłbym bardzo wdzięczny, za wyjaśnienie, jakie reguły mają w tej sprawie zastosowanie”.
Wyraz Murzyn był i jest pisany wielką literą zgodnie z ogólną zasadą ortograficzną, ustalającą taką właśnie pisownię dla wszystkich nazw własnych. Zasada szczegółowa podaje konkrety: wielką literą pisze się nazwy członków narodów, ras i szczepów: Żyd, Murzyn, Papuas, Metys, Mulat, Słowianin, Kreol, Indianin, Masaj. Niektóre z tych nazw mają też znaczenie pospolite, więc zapiszemy je małą literą: żyd (wyznawca judaizmu), murzyn (ktoś bardzo opalony albo wykonujący za kogoś jakąś pracę), metys (zwierzę, mieszaniec). Być może pisany małą literą mulat, o czym wspomina pan Janusz, to potoczne określenie kogoś lekko opalonego. Przyznam jednak, że nie spotkałam się z takim określeniem.
Słowo Murzyn od pewnego czasu stało się wyrazem niepożądanym. Uznane zostało bowiem za pogardliwe, dyskryminujące, politycznie niepoprawne. Odczucie to pogłębiają utrwalone w polszczyźnie związki wyrazowe nacechowane lekceważąco: Murzyn zrobił swoje,murzyn może odejść ‘wykorzystywać kogoś’, Zdawać egzamin na murzyna ‘wysłać kogoś zamiast siebie na egzamin’, biały murzyn ‘osoba nadmiernie wykorzystywana przez innych’, albo mówiące o czyim zacofaniu: Coś (ktoś) jest sto lat za Murzynami. Chyba nie ma w naszym języku frazeologizmu ze słowem Murzyn, który miałby znaczenie pozytywne albo chociaż neutralne. Dlatego, nie chcąc nikogo urazić, zastępujemy tę nazwę określeniami czarnoskóry, osoba ciemnoskóra.
Ale czy są to na pewno lepsze nazwy? Czy zawsze musimy podkreślać fakt, że ktoś ma ciemniejszą skórę? Dzielić ludzi na białych, czarnych, żółtych? Jeśli przestaniemy używać nazwy Murzyn, a wciąż będziemy podkreślać inność tej osoby, to czy słowa czarny, ciemnoskóry nie przejmą w końcu tego negatywnego nacechowania? W moim odczuciu nazwa Murzyn jest mniej nacechowana niż określenie osoba ciemnoskóra, jednoznacznie podkreślające kolor skóry. Także w słownikach języka polskiego hasło Murzyn jest neutralne, objaśniane jako ‘człowiek należący do czarnej rasy’. Bo faktycznie, polski Murzyn wywodzi się z łacińskiego Maurus oznaczającego czarnoskórego mieszkańca północnej Afryki.
Nie namawiam, rzecz jasna, do używania słowa Murzyn, skoro w społecznym odczuciu jest ono słowem lekceważącym. Namawiam natomiast do tego, by w każdej sytuacji wykazywać się językową empatią i widzieć w bliźnim osobę, a nie jej kolor skóry czy inne cechy. Życzliwość, oto co jest nam dziś najbardziej potrzebne.
Ewa Kołodziejek
Komentarze
@
2019-12-01 23:51:53
@TZ Przecież za Indian wzięli się już dawno. W stanach są teraz nazywani "native".
@Quistorp na filipińczyków mówi się na statkach beżowi. Za żółci i ciapaci się obrażają a tego odcieniu jeszcze nie znają po polsku.
pisany małą literą mulat
2019-12-01 12:14:14
- znam określenie "mulat" jako; - mulat-a wszystko koło ....
teś pasierba do @ Quistorp
2019-12-01 10:40:00
" Opaleni inaczej." Jeden taki "napalony inaczej" (Bung Bunga) użył także tego zwrotu wobec męża (stanu) z USA.
teść pasierba do @ TZ.
2019-12-01 10:31:11
"A u was czarnoskórych biją" - przecież to podpada pod dyskryminację "karnacji" (dyskryminacja ze wzglądu na kolor), tak nie wolno! Zwrot - a u was biją "Afroafrykańczyka" jest jeszcze poprawny, jeszcze się tym nie zajęli "poprawni politycznie" i specjalici od poprawnej polszczyzny z "końcówkami". Poprawni politycznie sprawjają iż lalka Barbie jest bezpłciowa chociaż jest lalką.
TZ.
2019-12-01 00:13:36
Nie powinniśmy się dać opętać polityczną poprawnością. Słyszałem w telewizji taki na przykład zwrot: "A u was czarnoskórych biją"! I smieszne, i żałosne. Murzyn to Murzyn, człowiek o ciemnym, prawie czarnym kolorze skóry, który wywodzi się (on sam lub jego przodkowie) z Afryki. Nie ma w tym słowie niczego uwłaczającego. Narzucany nam wstręt do słowa "Murzyn" wziął się z odrzucenia przez amerykańską socjetę słowa Nigger, które w tamtym społeczeństwie miało rzeczywiście obraźliwy wydźwięk. Nasze żałosne elitki ustaliły sobie zatem, że tak trzeba i w Polsce i padło na "Murzyna". I zaczęła się słowna gimnastyka: Afroamerykanin, Afroeuropejczyk, Afropolak... A jak nazwać Murzyna mieszkańca Afryki? Owszem, w końcu i takie określenie wymyślono (zadanie domowe - poszukać sobie). Na szczęście zostawiono jeszcze w spokoju Eskimosów, Czukczów, Indian, Arabów, a nawet Kreoli i Mulatów i inne grupy etniczne o charakterystycznej urodzie. Ale hunwejbinizm poprawności politycznej nie zna granic, więc i na nich przyjdzie czas. Podobno z "Indianami" już się w USA coś kombinuje...
Murzyć to dawniej: plamić, brudzić, czernić.
2019-12-01 00:03:16
Murzyć to dawniej: plamić, brudzić, czernić. I stąd określenie Murzyn.
Quistorp
2019-11-30 23:16:12
do..[ Dlatego, nie chcąc nikogo urazić, zastępujemy tę nazwę określeniami czarnoskóry, osoba ciemnoskóra.]...Przed wielu, wielu laty miałem przyjemność poznać popa Ortodoksyjnego Kościoła Etiopskiego w Etiopii. Wyjaśnił mi ,że w ich języku, nazwa Etiopczyk, oznacza bardziej opalony. Nigdy nie zaliczali się do ludów rdzenia Afryki, jak z Sudanu i dalej na południe. Rysy Etiopczyków są rysami podobnymi do Europejczyków, dalekie do rysów ludów z głębi Afryki. Najczarniejszymi z najczarniejszych są Czadyjczycy. Reszta ludów ma przeróżne odcienie , które w mojej rodzinie nazywaliśmy jaśniejszej ludźmi ciemniejszej karnacji. U dzisiejszej młodzieży dawało się słyszeć zwrot; "ciapci". Uchodźcy z Pakistanu, Bangladeszu, Erytreii (Wyrwana prowincja z Etiopii), Syrii, Wietnamu, Iranu, Iraku itd, itp każda z tych nacji miała swoją specyficzną barwę. Ale kiedy użyłem zwrotu w stosunku do przechodzących marynarzy (chyba Filipińczycy) "ciapci" córka się obraziła,i przekonywała mnie, że to też jest zwrot rasistowski. Pozostał mi zwrot tylko jeden. Opaleni inaczej. Czerwonoskóry blondyn, czy Brytyjka z Wysp Brytyjskich , też się w tej kategorii mieszczą.
Jajakobyły nie grubnę lecz grubieję
2019-11-30 18:05:38
"Nie namawiam, rzecz jasna, do używania słowa Murzyn, skoro w społecznym odczuciu jest ono słowem lekceważącym." Niestety mamy teraz taką pogodę, ci nazywani "słowem lekceważącym" zasłużyli sami na takie "lekceważące słowo". Kiedyś przed laty gdy "strzygłem psy" u Niemców była pogoda na nazywanie Polaków "Autodieb" - obecnie ta pogoda (Pole=Autodieb) się zmieniła. Pogoda na "słowo lekceważące" dotyczy także "braci starszych" - jakich słów w zamian używać?
A Murzynek Bambo?
2019-11-30 17:57:33
Oj nadgorliwa ta nasza Pani od poprawnego (również politycznie?) polskiego
Pozytywne znaczenie
2019-11-30 11:58:52
Jak nie ma? A ciasto murzynek? Ja je uwielbiam i przez to grubnę.
