Choć świat wokół nas wrze, to przecinki w każdym zdaniu muszą stać we właściwym miejscu. Upomina się o nie mój dawny student, teraz prawnik. W komentarzu pod kurierowym felietonem pisze tak:
„Do puryzmu językowego bardzo mi daleko, ale czy mogłaby Pani Profesor rozwiać moje wątpliwości dotyczące stawiania przecinka w zdaniu, które rozpoczynamy słowem/zwrotem: dodatkowo, tym bardziej, co więcej, ponadto, następnie, in fine, należy również? Odpowiedź pomogłaby mi w pisaniu pism urzędowych. Bardzo cenię Pani felietony, które już wielokrotnie rozwiały moje wątpliwości, a na zajęcia z kultury języka polskiego, prowadzone przez Panią, chodziłem z wielkim zapałem”.
O, i w tym właśnie tkwi tajemnica wszelkiej wiedzy: w zapale do nauki (również w chodzeniu na wykłady), a także w licznych wątpliwościach skłaniających do stawiania pytań i szukania odpowiedzi. Zaniepokoiło mnie jednak w komentarzu sformułowanie, że „do puryzmu językowego bardzo mi daleko”. Stawianie przecinków nie jest przejawem puryzmu, czyli przesadnej troski o czystość języka, tylko chęcią sprostania wymogom dobrego stylu. A podstawą dobrego stylu jest jasność zapewniająca zrozumienie tekstu. Można ją osiągnąć, poprawnie budując zdania, którym sens, oprócz właściwie dobranych słów, nadają także przecinki. Autorom tekstów pomoże nie tylko słownik interpunkcyjny, lecz także wrażliwe ucho. Dobrze zbudowane zdanie powinno brzmieć jak melodia, przecinki zaś to miejsca, w których – nucąc – łapiemy oddech.
Pytanie pana prawnika dotyczy rozpoczynających zdanie konkretnych wyrażeń, które mogą pełnić różne funkcje. Przysłówki dodatkowo, następnie wchodzą w związki składniowe z innymi wyrazami, dlatego nie wymagają oddzielania przecinkiem: Dodatkowo wziął na siebie rolę wykładowcy; Następnie każdą część dzielimy na mniejsze części. Nie wymaga tego także partykuła ponadto: Ponadto obciążony majątek był zdewastowany. Przecinkiem nie oddzielamy też sformułowania należy również, które można zastąpić wyrażeniem trzeba również albo wypada również: Należy również stwierdzić, że nastąpiła poprawa stanu zdrowia pacjenta. Także sformułowanie tym bardziej, stojące na początku zdania, nie wymaga oddzielenia przecinkiem: Tym bardziej trzeba zwrócić uwagę na rzetelność informacji.
Inaczej jest z partykułą co więcej, która nie wchodzi z innymi wyrazami w związki składniowe, podobnie jak wyrażenie mało tego, dlatego oddzielamy je od innych słów przecinkiem: Nie mam telewizora. Co więcej, nie mam też komputera. Wyrażenie co więcej jest stosowne w tekstach urzędowych, natomiast wyrażenie mało tego jest właściwe dla tekstów potocznych.
O łacińskim wyrażeniu in fine ‘na końcu, w końcowej części’ wypowiem się z ostrożnością, gdyż należy ono do profesjonalnych zwrotów prawniczych. W potocznych tekstach wyrażenie w końcu rozpoczynające zdanie nie wymaga przecinka.
Jak osiągnąć sprawność interpunkcyjną? Moja rada jest taka: głośno czytajmy napisane zdania i słuchajmy, czy dobrze brzmią. Jeśli coś w nich zgrzyta, coś w nich „nie gra”, to albo brakuje przecinków, albo jest ich za dużo. A ma być w sam raz. Ma grać!
Ewa Kołodziejek
