Chociaż o odmianie nazwisk piszę w tej rubryce szczególnie często, to jednak wciąż napływają i do poradni, i do mojej skrzynki mejlowej pytania o formy gramatyczne jakichś konkretnych nazw rodowych.
Bodaj najtrudniejszymi przypadkami dla pytających są mianownik i dopełniacz liczby mnogiej, gdyż w tych formach gramatycznej najczęściej stawia się nazwisko zapraszanej pary. Bywa, że osoby pytające o poprawność form nazwiskowych przysyłają listę wszystkich gości weselnych, bo obawiają się popełnienia błędu. I choć odpowiedź zabiera nam sporo czasu, to jednak chętnie pomagamy pytającym i cieszymy się, że pytają o to, jak nazwiska odmieniać, a nie o to, czy je odmieniać. Bo nazwiska odmieniać trzeba, wszak odmieniamy imiona, nazwy miejscowe i inne nazwy własne, czemuż więc mielibyśmy robić jakiś wyjątek?
Od każdego nazwiska możemy utworzyć formy liczby mnogiej. Nazwiska zakończone na –ski/-cki/-dzki: Kowalski, Marecki, Zawadzki w mianowniku liczby mnogiej mają końcówkę –scy/-ccy/-dzcy: Kowalscy, Mareccy, Zawadzcy. Nazwiska mające postać przymiotników pospolitych zakończonych na –y: Biały, Żelazny, Małolepszy w mianowniku liczby mnogiej mają końcówkę –i: Biali, Żelaźni, Małolepsi. Trochę bardziej się sprawa komplikuje, jeśli nazwisko ma końcówkę przymiotnika, ale przymiotnikiem nie jest, jak na przykład Gajcy, Batory, Burdzy. Takie nazwisko ma w mianowniku liczby mnogiej końcówkę –owie: Gajcowie, Batorowie, Burdzowie. Za to w dopełniaczu sprawa jest o wiele prostsza, gdyż wszystkie te nazwiska przybierają formę przymiotnikową. Zapraszamy więc państwa Kowalskich, Mareckich, Zawadzkich, Małych, Żelaznych, Małolepszych, Gajcych, Batorych, Burdzych.
Pozostałe typy nazwisk mają w mianowniku liczby mnogiej końcówkę –owie: Paruch – Paruchowie, Paszko – Paszkowie, Wietrzyk – Wietrzykowie, Góral – Góralowie, Łątka – Łątkowie, Banaszczyk – Banaszczykowie, Lizak - Lizakowie, Niedbał – Niedbałowie, Mól – Mólowie, Bratek – Bratkowie, Malara – Malarowie, Biniek – Bińkowie itp. (O te właśnie nazwiska pytali nas korespondenci poradni językowej). W dopełniaczu liczby mnogiej przybierają tylko końcówkę –ów: Paruchów, Paszków, Wietrzyków, Góralów, Łątków, Banaszczyków, Lizaków, Niedbałów, Mólów, Bratków, Malarów, Bińków.
Jak to wszystko zapamiętać? Wystarczy dopasować nazwisko odmieniające się według wzorca rzeczownikowego do łatwiej i znanej odmiany słowa pan – i po kłopocie! Wszak formy: pan, panowie, panów nie sprawiają chyba nikomu żadnych trudności. Podobnie z odmianą nazwisk przymiotnikowych, które warto zestawić z odmianą jakiegoś prostego przymiotnika, np. słaby, słabi, słabych.
Rzecz jasna, formy liczby mnogiej to niejedyne dylematy związane z odmianą nazwisk, ale krok po kroku, ćwicząc i zapamiętując, można osiągnąć gramatyczne mistrzostwo! A w razie wątpliwości zawsze trzeba pytać specjalistów. Pomożemy!
Ewa Kołodziejek
