Tytułowe pytanie stało się powodem ożywionej dyskusji zespołu pracowników, rozważających interpunkcję w ważnym dla nich sformułowaniu: „Zastanawiamy się nad interpunkcją w zdaniu, które ma zostać umieszczone na naszej firmowej stronie internetowej – pisze w imieniu kolegów pani Karolina. - Powstał mały, wewnętrzny spór na temat jednego przecinka i powodu, dlaczego powinien się w tym zdaniu znaleźć lub nie. Oto zdanie: Określ wielkość, grubość i kształt blatu, zdecyduj w którym jego miejscu ma się znaleźć misa. Pytanie brzmi, czy przecinek powinien występować przed „w którym”, czy nie. Jedni uważają, że przed „który” przecinek musi wystąpić zawsze, inni, że „ma” to orzeczenie, tworzące zdanie składowe i trzeba je oddzielić przecinkiem, jeszcze inni przecinka by w tym miejscu nie postawili. Prosimy o rozstrzygnięcie sporu i rozwianie wątpliwości”.
Zacznijmy od stwierdzenia, że w spornym zdaniu trzeba postawić trzy przecinki: Określ wielkość, grubość i kształt blatu, zdecyduj, w którym jego miejscu ma się znaleźć misa. Pierwszy przecinek – to jasne - rozdziela jednorodne części zdania, czyli rzeczowniki wielkość, grubość. Dwa kolejne przecinki oddzielają trzy zdania składowe: pierwsze – z orzeczeniem określ, drugie – z orzeczeniem zdecyduj, trzecie – z orzeczeniem ma (się znaleźć). Drugie zdanie składa się tylko z orzeczenia zdecyduj, jest jednak oczywiste, że musi być od pozostałych oddzielone, przecinek zamyka więc tę część składową zdania złożonego.
Zdanie trzecie w tej rozbudowanej konstrukcji składniowej, otwiera zaimek który. Gramatycy mówią o nim ładnie, że „wprowadza zdanie podrzędne”. Oczywiste jest, że przecinek, zamykający poprzednie zdanie, stoi jednocześnie przed zaimkiem rozpoczynającym zdanie następne. Wszystko zależy od tego, z której strony na przecinek spojrzymy. Zatem prawdą jest, że przed który stawiamy przecinek. Jeśli jednak słowo który poprzedzone jest przyimkiem, tworzy niepodzielną całość, a przecinek będzie stał przed całym wyrażeniem: w którym, z którego, podczas którego, według którego, wobec którego, dla którego, mimo którego itd.
W dyskusji nad interpunkcją w spornym zdaniu pojawił się też głos twierdzący, że orzeczenie ma trzeba oddzielić przecinkiem. To prawda, jeśli mamy na myśli całe tworzone przez ten czasownik zdanie, od słów w którym do słowa misa. Postawienie przecinka bezpośrednio przed słowem ma byłoby błędem. Są jednak tacy piszący, którzy oddzielają przecinkiem grupę podmiotu od grupy orzeczenia, zwłaszcza w równoważniku zdania, np. Mój rodzinny Szczecin, to najpiękniejsze miasto w Polsce. Tymczasem zaimek to zastępuje tu czasownik jest, a przecież przed jest nikt by w tym zdaniu nie postawił przecinka, prawda?
Ewa Kołodziejek
