Chyba nikt z czytelników nie ma wątpliwości, że tytuł felietonu zawiera dwa odmienne wyrażenia, różniące się i znaczeniem, i pisownią, i sposobem odczytywania. Tymczasem w praktyce są one często zapisywane jednym słowem: także.
Wyraz także jest partykułą, czyli częścią mowy, która modyfikuje treść zdania. W polszczyźnie mamy więcej takich pożytecznych wyrazów, na przykład: nawet, tylko, chyba, oby, no, niech, by, też, które wpływają na sens wypowiedzi. Partykułę także dodajemy do jakiegoś elementu w zdaniu, aby powiedzieć, że należą one do większego zbioru elementów, które można scharakteryzować w ten sam sposób: W sprawach serca nie można tylko brać, trzeba także dawać; W filmie grali także inni znani aktorzy. W tych przykładach słowo także znaczy to samo, co słowa też, również.
Natomiast pisane oddzielnie wyrażenie tak że ma zupełnie inny sens, porównywalny ze znaczeniem wyrażenia tak więc albo zaimków więc, zatem. „Inny słownik języka polskiego” pod redakcją Mirosława Bańki definiuje je tak: „Wyrażeniem tak że łączymy dwa zdania, z których drugie przedstawia skutek tego, o czym mowa w pierwszym zdaniu, lub wniosek wynikający z pierwszego zdania: Szpara była znaczna, tak że mogłem wszystko dokładnie dojrzeć; Tak że nie martw się, wszystko załatwię”. Elementów składowych wyrażenia tak że nie rozdzielamy przecinkiem, bo tworzą całość znaczeniową, którą można zastąpić spójnikiem więc.
Gdy jednak wstawimy między oba słowa przecinek, to wydobędziemy jeszcze inny sens: Zaskoczył mnie tak, że nie zdołałem w czas zaprotestować. Zdarza się tak, że obserwatorzy nic nie mogą zrobić. Wyrażenie tak, że możemy zastąpić sformułowaniem w taki sposób, że.
Mamy więc trzy różne wyrażenia składające się z tych samych elementów: także, tak że i tak, że. W zależności od tego, czy zapiszemy je łącznie, rozdzielnie, czy rozdzielimy przecinkiem, znaczą co innego. Ale w praktyce piszący albo mylą znaczenia, albo pisownię: Koleżanka również plików nie widzi, także zamykam ten temat. Autor tego zdania chciał chyba powiedzieć, że koleżanka plików nie widzi, więc zamyka temat. A skoro chciał powiedzieć więc, to wyrażenie tak że musiał zapisać rozłącznie.
Podobnie powinna postąpić autorka innego zdania: Lubię pospać, ale dziś musiałam wcześnie wstać, także jestem niewyspana. Zapewne chciała powiedzieć, że musiała wstać, więc jest niewyspana, a nie to, że również jest niewyspana, bo wtedy zdanie nie miałoby sensu. I jeszcze żartobliwy komentarz z facebookowej strony: Także tego, żeby się nie rozklejać... W tym potocznym sformułowaniu autor użył wyrażenia tak że zamiast więc, dlatego powinien zapisać je rozłącznie.
Nie wiem, czy mylenie także z tak że jest spowodowane nieznajomością ortografii czy nieumiejętnością zróżnicowania znaczenia obu wyrażeń. Tak czy owak jest to językowy błąd. Tak że uważajcie, jak piszecie…
Ewa Kołodziejek
