Ze skruchą przyznaję, że nie lubię tytułowego czasownika posiadać i gdzie tylko mogę, to zamieniam go na neutralne słowo mieć. Bo mieć jest stosowne we wszystkich kontekstach, a posiadać tylko w niektórych.

Mieć w swoim podstawowym znaczeniu jest synonimem słowa posiadać: ‘być właścicielem, użytkownikiem lub dysponentem czegoś’. Jednak między tymi wyrazami nie zachodzą relacje symetryczne, a posiadać nie jest prostym odpowiednikiem słowa mieć. Wspólny dla obu słów sens: ‘mieć coś na własność’ jest w znaczeniu czasownika posiadać uszczegółowiony: ‘być właścicielem czegoś, zwykle mającego dużą wartość materialną’. Mieć zatem można wszystko, a posiadać tylko coś dużego, ważnego, wartościowego: duży majątek, bogactwa naturalne itp. Słowo posiadać jest niepoprawne w połączeniu z nazwami rzeczy drobnych oraz z podmiotem nieżywotnym. Nie można więc „posiadać brody”, nie można „posiadać biletu”, przedmiot nie może „posiadać wymiarów”.

Trzeba pamiętać, że czasownik posiadać jest stylistycznie ograniczony, należy do stylu oficjalnego, a w słownikach opatrzony jest kwalifikatorem „słowo książkowe”. Jego użycie jest właściwe w tekstach oficjalnych. Zżymamy się, gdy w urzędowym opisie poszukiwanego mężczyzny trafiamy na sformułowanie: Poszukiwany posiada brodę i wąsy, bo jest ono sprzeczne z przytoczonymi wyżej zasadami. Jednak rozumiemy intencję piszącego, ponieważ obecność słowa posiadać przenosi tekst z poziomu polszczyzny potocznej na poziom urzędowy. Mówiąc żartobliwie, w tekstach urzędowych częściej można coś posiadać, podczas gdy w tekstach potocznych trzeba to coś po prostu mieć.

Wiele osób zadaje pytanie, czy można posiadać wiedzę? To zależy od jej rozległości. Wielki słownik poprawnej polszczyzny PWN aprobuje połączenie posiadać wiedzę i ilustruje je takim przykładem: Profesor posiada rozległą wiedzę z zakresu chorób płuc. W tym kontekście posiadać ma związek z czymś cennym i wartościowym.

Niefortunne jest natomiast używane przez polityków sformułowanie: Nie posiadam wiedzy na ten temat, bo nie tylko „nie mają wiedzy”, co również jest wyrażeniem karkołomnym, lecz także mylą wiedzę z informacją. Znacznie lepiej brzmi zdanie: Nie wiem albo: Nie mam żadnych informacji. Im prościej i naturalniej się wypowiadamy, tym lepiej i dla mówiących, i dla słuchających.

Tak więc czasownik mieć ma nad czasownikiem posiadać tę przewagę, że jest neutralny, nienacechowany i wspólny dla wszystkich odmian polszczyzny, podczas gdy posiadać jest ograniczone do tekstów o charakterze oficjalnym. Ale posiadać ma coś, czego nie ma mieć. Można mianowicie utworzyć od niego rzeczownik odczasownikowy, np. zezwolenie na posiadanie broni, imiesłów bierny, np. posiadane kwalifikacje zawodowe, można też być w posiadaniu czegoś.

Chodzi mi więc nie tyle o ograniczenie obecności czasownika posiadać, ile o wskazanie właściwych dla niego miejsc.

Ewa Kołodziejek