Można wyróżnić kilkanaście rodzajów działań realizowanych w ramach Priorytetu 1. Z pomocy finansowej na ich wykonanie mogą skorzystać nie tylko rybacy i ich rodziny, ale też placówki naukowo-badawcze i edukacyjne czy lokalne grupy działania i organizacje rybackie.
Gospodarowanie zasobami węgorza
„Wsparcie na rzecz opracowywania i wdrażania środków ochrony oraz współpracy regionalnej” – to działanie, w którym pomoc skierowana jest na środki ochrony przewidziane w „Planie gospodarowania zasobami węgorza w Polsce”. Dofinansowanie otrzymują podmioty prowadzące zarybianie – zgodnie z przepisami o rybołówstwie morskim lub o rybactwie śródlądowym – w polskich obszarach morskich.
Przykładowe operacje objęte wsparciem to projekty zarybiania prowadzone w dorzeczu Odry i Wisły czy działania mające na celu ograniczanie śmiertelności populacji węgorza europejskiego. Pomoc przyznawana jest w formie refundacji kosztów kwalifikowalnych, do których zalicza się m.in. nabycie organizmów morskich lub ich produkcję oraz ich transport do miejsca, w którym zostaną wypuszczone. Jednocześnie, w ramach tego działania, przewidziane jest dofinansowanie przeprowadzenia naukowego monitoringu stanu zasobów ryb oraz publikacji wyników tego monitoringu.
Narzędzia i sprzęt lepsze dla środowiska
Wsparcie w ramach działania „Zmniejszanie oddziaływania rybołówstwa na środowisko morskie i dostosowanie połowów do ochrony gatunków” przeznaczone jest przede wszystkim na poprawę technik i technologii połowu oraz wymianę i modernizację wyposażenia na statkach rybackich.
Refundowane są koszty inwestycji poprawiających selektywność narzędzi połowowych – pod względem wielkości lub gatunków poławianych ryb, a także w sprzęt ograniczający i – w miarę możliwości – eliminujący fizyczne i biologiczne oddziaływanie działalności połowowej na ekosystem lub dno morskie.
Dofinansowaniem objęte są także inwestycje na statku lub w sprzęt, które eliminują niechciane połowy, oraz inwestycje w sprzęt zabezpieczający narzędzia i połowy przed ssakami i ptakami chronionymi (pod warunkiem, że nie narusza to selektywności narzędzi połowowych oraz że wprowadzono wszystkie odpowiednie środki pozwalające zapobiec fizycznym szkodom wśród drapieżników).
Innowacje w połowach
Celem uruchomienia działania „Innowacje związane z ochroną żywych zasobów morza” jest osiągnięcie zrównoważonego wykorzystywania żywych zasobów wód morskich. Chodzi o opracowanie, testowanie i wdrożenie nowych rozwiązań technicznych, technologicznych lub organizacyjnych zmniejszających negatywny wpływ rybołówstwa i rybactwa na środowisko.
Pomoc na realizację operacji w ramach tego działania skierowana jest przede wszystkim do instytutów badawczych albo naukowych prowadzących badania naukowe lub prace rozwojowe w zakresie rybołówstwa morskiego lub rybactwa śródlądowego. Niemniej jednak, pomoc może być przyznana również uznanym organizacjom producentów ryb lub ich związkom – w przypadku, gdy objęty dofinansowaniem projekt będzie wykonywany wspólnie z instytutem badawczym albo instytutem naukowym.
Zakres realizowanych operacji obejmuje rozpoznanie możliwości zastosowania urządzeń i narzędzi połowowych przyjaznych dla środowiska poprzez:
– poprawę technik i technologii połowu oraz narzędzi połowowych;
– ulepszenie silników oraz wyposażenia na statkach rybackich;
– wprowadzenie nowych, energooszczędnych rozwiązań technologicznych
– ograniczenie przyłowów przez zastosowanie selektywnych technik, technologii oraz narzędzi połowowych.
Wsparciem objęte są także projekty mające na celu opracowanie alternatywnych metod zarządzania rybołówstwem komercyjnym. W ramach tego działania przewiduje się ponadto ustanowienie stref zakazu połowów – w celu dokonania oceny skutków biologicznych i ekonomicznych, które powstały w wyniku ograniczenia połowów.
Ochrona różnorodności biologicznej
Kolejne działanie to „Ochrona i odbudowa morskiej różnorodności biologicznej i ekosystemów morskich oraz systemy rekompensat w ramach zrównoważonej działalności połowowej, w tym: zbieranie odpadów morskich; ochrona i odbudowa różnorodności biologicznej; system rekompensat za szkody wyrządzone połowom przez ssaki i ptaki”.
W ramach poddziałania dotyczącego zbierania utraconych narzędzi połowowych i innych odpadów morskich finansowane są operacje niwelujące zanieczyszczenie środowiska morskiego śmieciami i zgubionymi narzędziami połowowymi oraz polegające na znakowaniu nowych narzędzi, tak aby ich zgubienie było utrudnione.
Z kolei w poddziałaniu dotyczącym ochrony i odbudowy różnorodności biologicznej wspierane są projekty polegające na budowie, instalacji lub modernizacji przepławek dla ryb dwuśrodowiskowych.
Działanie to uwzględnia również przygotowanie i wdrożenie systemu rekompensat za szkody wyrządzone połowom przez ssaki i ptaki chronione.
Realizacja wszystkich wymienionych projektów zakłada włączenie rybaków w monitoring środowiska morskiego we współpracy ze środowiskiem naukowym.
Ułatwić obowiązkowy wyładunek
„Porty rybackie, miejsca wyładunku, giełdy rybne i przystanie – inwestycje w zakresie ułatwiania przestrzegania obowiązku dotyczącego wyładunku wszystkich połowów” to
działanie obejmujące projekty ułatwiające przestrzeganie obowiązku wyładunkowego. Wśród kosztów kwalifikowalnych są inwestycje w urządzenia służące do wyładunku, składowania, utylizacji, przetwarzania, przechowywania niewykorzystanych części połowów (zakup, budowa, przebudowa lub remont budynków). Ponadto możliwe jest dofinansowanie zakupu pojazdów przeznaczonych do transportu wewnętrznego w porcie rybackim, przystani rybackiej, giełdzie rybnej lub innych miejscach wyładunku.
Inwestycje w portową infrastrukturę
Następne działanie to „Porty rybackie, miejsca wyładunku, giełdy rybne i przystanie – inwestycje w zakresie poprawy infrastruktury portów rybackich, giełd rybnych, miejsc wyładunku i przystani; inwestycje w zakresie budowy przystani morskich w celu poprawy bezpieczeństwa rybaków”.
W tym przypadku dofinansowaniem objęte są projekty inwestycyjne w zakresie:
– poprawy dostępu do portu zarówno od strony lądu, jak i wody;
– poprawy infrastruktury portowej związanej z wyładunkiem, składowaniem i magazynowaniem produktów rybołówstwa oraz transportem wewnętrznym;
– zapewnienia możliwości obsługi jednostek rybackich w trakcie ich postoju, konserwacji i naprawy;
– ograniczania zanieczyszczania środowiska w wyniku działalności rybackiej;
– poprawy bezpieczeństwa i higieny pracy rybaków.
Trwałe zaprzestanie działalności połowowej
„Trwałe zaprzestanie działalności połowowej” jest działaniem, w którym pomoc przyznawana jest za:
– złomowanie statku rybackiego;
– przekwalifikowanie statku rybackiego na działalność inną niż rybołówstwo komercyjne lub w przypadku statku drewnianego – na działalność na lądzie związaną z dziedzictwem kulturowym;
– utratę miejsca pracy na statku rybackim.
W przypadku operacji dotyczących złomowania lub przekwalifikowania statku rybackiego wysokość pomocy zależy od posiadanego GT. Jednocześnie wsparciem zostaną objęte również osoby, które stracą pracę w wyniku trwałego wycofania danego statku z wykonywania rybołówstwa komercyjnego.
Rekompensaty za postój
Z kolei „Tymczasowe zaprzestanie działalności połowowej” to działanie, w ramach którego pomoc otrzymuje armator statku rybackiego w formie rekompensaty. Jej wysokość obliczana jest w podziale na dwie grupy wyodrębnione na podstawie długości całkowitej statku oraz liczby dni postojowych:
– dla statków od 12 do 24 m – od 14 do 60 dni w roku (nie więcej niż za 180 dni w całym okresie programowania);
– dla statków poniżej 12 m – od 14 do 30 dni w roku (nie więcej niż za 90 dni w całym okresie programowania).
Wsparcie dla systemów przyznawania uprawnień
Następne działanie to „Wsparcie na rzecz systemów przyznawania uprawnień do połowów”. Pomoc skierowana jest tu do podmiotów administracji rybackiej, zaangażowanych w opracowywanie systemów podziału i przyznawania uprawnień do połowów. Stanowi też wsparcie dla funkcjonowania tego systemu.
Działalność uzupełniająca
Wsparcie w ramach działania „Różnicowanie działalności i nowe formy dochodów” skierowane jest do osób prowadzących rybołówstwo komercyjne na wodach morskich lub śródlądowych. Chodzi tu o zapobieganie zanikaniu tradycyjnego rybołówstwa, które staje się mało opłacalne w obliczu malejących zasobów wód i rokrocznie obniżanych kwot połowowych. Dofinansowanie ma na celu zachęcenie rybaków do podejmowania przedsięwzięć rozwijających działalność uzupełniającą, związaną z wykonywaniem rybołówstwa komercyjnego. Może to być np. budowa restauracji czy bazy hotelowej dla wędkarzy, dostosowanie statku do połowów wędkarskich itp.
Do kosztów kwalifikowalnych zalicza się wydatki związane z rozwojem działalności uzupełniającej m.in. w zakresie:
– naprawy i konserwacji statków rybackich;
– działalności związanej z wykonywaniem rybołówstwa rekreacyjnego;
– usług hotelarskich;
– edukacji dzieci i młodzieży z zakresu wiedzy o rybołówstwie morskim lub rybactwie śródlądowym.
Zdrowie i bezpieczeństwo na pokładzie
W przypadku działania „Zdrowie i bezpieczeństwo” udzielane wsparcie dotyczy szeroko rozumianego zdrowia i bezpieczeństwa na pokładzie statku rybackiego. Pomoc skierowana jest do właścicieli i armatorów statków rybackich, przy użyciu których prowadzi się rybołówstwo komercyjne, oraz do posiadaczy rybackich narzędzi i urządzeń połowowych, wykorzystywanych do połowu ryb w obwodzie rybackim, zgodnie z przepisami o rybactwie śródlądowym. Warto jednak zaznaczyć, że zakres operacji nie obejmuje możliwości modernizacji statków rybackich w celu poprawy ich bezpieczeństwa.
Wśród przykładowych wydatków kwalifikowalnych są koszty zakupu odpowiedniego sprzętu, m.in.: tratw ratunkowych, zwalniaków hydrostatycznych do takich tratw, osobistych nadajników sygnału niebezpieczeństwa, indywidualnych urządzeń wypornościowych, flar alarmowych, wyrzutni linek ratunkowych, systemów odzyskiwania człowieka zza burty, urządzeń gaśniczych (jak gaśnice czy koce gaśnicze), detektorów ognia i dymu, aparatów oddechowych, drzwi przeciwpożarowych, zaworów odcinających zbiorniki paliwa, wykrywaczy gazów, pomp zęzowych i odnośnych alarmów, sprzętu do łączności satelitarnej i radiowej, wodoszczelnych luków i drzwi, osłon na maszynach (jak windy lub bębny sieciowe), schodni i drabinek dostępu, oświetlenia pokładowego i awaryjnego, zabezpieczających mechanizmów służących uwalnianiu narzędzi połowowych – w przypadku gdy w trakcie połowów narzędzia połowowe zahaczają o podwodną przeszkodę, kamer i monitorów bezpieczeństwa, sprzętu i elementów niezbędnych do poprawy bezpieczeństwa na pokładzie, zakupu i instalacji zestawów pierwszej pomocy, leków i wyrobów medycznych, świadczenia usług z zakresu telemedycyny, w tym e-technologii, sprzętu i obrazowania medycznego wykorzystywanego przy prowadzeniu konsultacji na odległość ze statków, urządzeń do oczyszczania wody w celu uzyskania wody pitnej, sprzętu do czyszczenia w celu utrzymania warunków sanitarnych na statku poręczy i relingów pokładowych itp.
Przetwórstwo z własnych połowów
W działaniu „Wartość dodana, jakość produktów i wykorzystywanie niechcianych połowów” wsparcie skierowane jest do osób prowadzących rybołówstwo komercyjne na wodach morskich lub śródlądowych.
Dofinansowaniem zaś objęte są wydatki związane z procesem przetwórstwa produktów rybołówstwa lub obrotem tymi produktami pochodzącymi z własnych połowów. Wśród nich znajdują się:
– zakup, budowa, rozbudowa, przebudowa, remont budynków lub budowli, zaplecza socjalnego dla pracowników;
– zakup lub wymiana urządzeń;
– zakup środków transportu wewnętrznego oraz zewnętrznego.
Innowacje naukowe i techniczne
W ramach działania „Innowacje naukowe i techniczne” wsparcie przyznawane jest podmiotom naukowo-badawczym, które pracują głównie w obszarze rybołówstwa morskiego oraz rybactwa śródlądowego.
Pierwszym planowanym rezultatem działania jest skuteczne zmniejszenie negatywnego wpływu rybactwa śródlądowego lub rybołówstwa morskiego na środowisko. Dlatego pomoc jest przyznawana na opracowanie, testowanie i wdrożenie nowych rozwiązań w zakresie:
– poprawy technik, technologii oraz narzędzi połowowych;
– redukcji zużycia energii przez statki rybackie;
– ulepszenia silników oraz wyposażenia na statkach rybackich;
– wprowadzanie nowych, energooszczędnych rozwiązań technologicznych;
– działań służących ochronie brzegów morskich.
Drugim planowanym rezultatem jest opracowanie nowych, alternatywnych metod zarządzania rybołówstwem morskim. I tutaj wspierane są projekty związane z eksperymentalnym zarybianiem oraz z zakresu ustanowienia stref zakazu połowów, w celu dokonania oceny skutków biologicznych i ekonomicznych, które powstały w wyniku ograniczenia połowów.
Pomoc w ramach tego działania jest także przyznawana na projekty dotyczące przetwórstwa organizmów wodnych i obrotu nimi.
Wymiana lub modernizacja silników
„Efektywność energetyczna i łagodzenie skutków zmiany klimatu – wymiana lub modernizacja głównych lub pomocniczych silników” to działanie, w ramach którego na wsparcie mogą liczyć właściciele jednostek o długości do 10 m.
Pomoc przyznana jest w formie zwrotu kosztów kwalifikowalnych związanych z wymianą lub modernizacją silnika pod warunkiem, że nowy lub zmodernizowany silnik ma moc nie większą niż obecny. Wielkość wsparcia została ustalona przez Komisję Europejską na poziomie refundacji 30 proc. wspomnianych kosztów.
Dla byłych rybaków i placówek edukacyjnych
Ostatnie działanie w Priorytecie 1. to „Propagowanie kapitału ludzkiego, tworzenie miejsc pracy i dialog społeczny – szkolenia zawodowe, tworzenie sieci kontaktów, dialog społeczny; wsparcie dla małżonków i partnerów życiowych”.
Pomoc skierowana jest przede wszystkim do rybaków, którzy utracili miejsce pracy na statku rybackim w wyniku realizacji trwałego zaprzestania działalności połowowej. Jednak katalog beneficjentów nie ogranicza się tylko do tej grupy podmiotów. Wśród nich są też różnego typu placówki edukacyjne, uczelnie, lokalne grupy działania czy organizacje rybackie.
Ponadto wsparcie przyznawane jest na organizację lub udział w spotkaniach, szkoleniach, konferencjach i wyjazdach uzgodnieniowych, które mają na celu nawiązanie współpracy, zdobycie wiedzy i umiejętności zawodowych oraz wymianę informacji i doświadczeń.
(oprac. isz)
Fot. Marek Klasa
