W kolejnym odcinku cyklu prezentujemy unikalne zdjęcia pochodzące z archiwum naszego stałego Czytelnika, p. Mirosława Zieziuli. Jak twierdzi ich posiadacz, z całym prawdopodobieństwem można stwierdzić, że wykonano je w roku 1946. A był to dla Polski i dla Szczecina rok szczególny.
Zacznijmy od samej ulicy. Po raz pierwszy pojawiła się na planach miasta w latach 1874-1876. Nazwa Barnimstraße została nadana w roku 1879. Jej ostateczny przebieg wytyczono w 1882 roku i praktycznie nie zmienił się on do dziś. Na całej długości ulicy zwracają uwagę monumentalne budowle oraz bardzo solidne mieszczańskie kamienice liczące często więcej niż 5 pokojów.
Wszystkie widoczne na zdjęciach budynki w przeszłości oraz teraz miały i mają związek z edukacją – kształcono tam szczecińską młodzież. Przypomnijmy pokrótce historię tych budynków. Zarówno bowiem do roku 1945 jak i później jest niezwykle ciekawa.
Barnimstrasse/Piastów 6 – wcześniej mieściła się tam Arndt-Mädchemittelschule. Jej budowę zapoczątkowano 5 lipca 1897 roku, a przekazano do użytku 27 grudnia 1900 r. Obecnie mieści się tam Szkoła Podstawowa nr 1 powstała na bazie Publicznej Szkoły Powszechnej im. Bolesława Chrobrego.
To właśnie u stóp szkoły wydarzyła się w czasach PRL jedna z największych katastrof w ruchu lądowym. 9 października 1962 roku, podczas Defilady Wojsk Układu Warszawskiego kierowca czołgu T-54A z 23. Pułku Czołgów Średnich stacjonującego w Słubicach, stracił panowanie nad 34-tonowym pojazdem i wjechał na chodnik, rozjeżdżając dzieci zgromadzone przed Szkołą Podstawową nr 1. W efekcie śmierć poniosło siedmioro z nich w wieku od 6 do 12 lat. Ciężko rannych zostało 21 osób, a kolejne 22 osoby zostały poturbowane w wyniku paniki. Dziś tamto tragiczne wydarzenie upamiętnia tablica zamocowana przy wejściu do szkoły.
Kolejna placówka to dzisiejszy Pałac Młodzieży – Pomorskie Centrum Edukacji. Na stronie Pałacu Młodzieży czytamy: „W latach 1896/1897 przy al. Piastów 7 zbudowano budynek Szkoły Średniej dla Chłopców im. Ernsta Moritza Arndta (niem. Arndt – Knabenmittelschule). Powstał wówczas neogotycki budynek, zwieńczony schodkowymi szczytami. Szkołę oficjalnie otwarto w październiku 1897 r. Po wojnie szkołę odbudowano w uproszczonej formie i otwarto tu Szkołę Podstawową nr 18 TPD, następnie w 1999 r. umieszczono tu nowopowstałe Gimnazjum nr 4, które działało do sierpnia 2007 roku”.
Kolejną szkołą jest słynne LO nr 1. Zajrzyjmy do historii szkoły umieszczonej na stronie internetowej: jej projekt zawdzięczamy architektowi Wilhelmowi Meyer-Schwartau. Kamień węgielny położono w 1900 roku. Do budowy wykorzystano ciosy z piaskowca śląskiego. Dzięki nim stworzono monumentalny i majestatyczny klimat budynku. W narożnikach zastosowano ryzality, którymi ozdabiano renesansowe budowle pałacowe. Główne wejście zostało wykończone portalem zamykanym archiwoltami, nad którym zaprojektowano balkon. Na łuku wyrzeźbiono napis: „Anno Domini 1903” – odnosił się do roku ukończenia budowy szkoły. W czasach wojennych budynek pełnił funkcję polowego szpitala wojskowego. Szkoła najprawdopodobniej przestaje funkcjonować dopiero w 1943 roku.
Po wojnie pierwszą dyrektorką szkoły oraz jej organizatorką zostaje Janina Szczerska – więźniarka obozu w Ravensbrück. Rok szkolny rozpoczął się w niedzielę 2 września 1945 roku. Otwarto wówczas Gimnazjum i Liceum.
Na zdjęciach z roku 1946, widać wyraźne ślady po toczących się w tym rejonie walkach. Okazuje się otóż, co wynika ze wspomnień pionierów oraz uczestników walk, że 26 kwietnia 1945 roku o świcie pierwsze patrole 65. Armii generała-pułkownika Pawła Batowa docierają (od strony Pomorzan i Gumieniec) do centrum miasta. Po krótkotrwałych walkach ulicznych w rejonie al. Piastów i ulicy Krzywoustego, o godz. 10.30 cały Szczecin znajduje się w rękach Armii Czerwonej. Tak było w roku 1945, a dlaczego tak ważny był rok 1946?
Na budynku ogólniaka widać tablicę z napisem I Państwowe Gimnazjum i Liceum Żeńskie w Szczecinie. Po uważnym przyjrzeniu się zobaczymy na budynkach SP 1 oraz LO I gabloty, w których umieszczono plakaty zawiadamiające o tym, że mieszczą się tam Obwodowe Komisje Wyborcze. Skoro jest to rok 1946, to Komisje Wyborcze mają związek ze słynnym referendum 3XTAK.
Biorący w nim udział odpowiadali na trzy pytania: Czy jesteś za zniesieniem Senatu? Czy chcesz utrwalenia w przyszłej Konstytucji ustroju gospodarczego, zaprowadzonego przez reformę rolną i unarodowienie podstawowych gałęzi gospodarki krajowej, z zachowaniem ustawowych uprawnień inicjatywy prywatnej? Czy chcesz utrwalenia zachodnich granic Państwa Polskiego na Bałtyku, Odrze i Nysie Łużyckiej?
Dziś wiemy, że wyniki referendum były sfałszowane. Warto jednak zwrócić uwagę na ostatnie pytanie – dotyczyło ono również przyszłości Szczecina. ©℗
Krzysztof ŻURAWSKI
Kontakt z autorem: krzysztof.zurawski@24kurier.pl
