Żałuję, że w narodowej dyskusji dotyczącej żeńskich form nazw zawodów, tytułów i stanowisk zwolennicy profesorek, doktorek, prezydentek czy architektek są wciąż w mniejszości. Żeńskie odpowiedniki nazw męskich nie tylko uwidoczniłyby kobiety w przestrzeni publicznej, lecz także usprawniłyby komunikację, tak jak lekarka, nauczycielka, aktorka, do których nie mamy żadnych zastrzeżeń.
Inna rzecz, że od niektórych nazw męskich trudniej jest utworzyć nazwę żeńską. Marszałkini, gościni, wójtka czy starostka wciąż są formami rzadkimi. Wielu osobom nie podoba się też psycholożka, socjolożka czy ginekolożka, bo im źle brzmi zakończenie –lożka i kojarzy się z „loszką”. Ciekawe, że tym samym osobom matematyczka, gimnastyczka czy anorektyczka nie kojarzy się z tyczką, choć przecież mogłaby…
Porzućmy jednak małe złośliwości, bo nie rozwiązują problemu, jakim jest sygnalizowanie żeńskości rzeczowników. Oprócz form z przyrostkami, jak -ka, -ini, -owa żeńskość można też zasygnalizować unieruchomieniem nazwy męskiej. Zawiadomienie o spotkaniu z doktorem Nowakiem i doktor Nowak jednoznacznie informuje zainteresowanych, że spotkają się z przedstawicielami obu płci.
Jednak trzeba przyznać, że czasem nieodmienność nazw męskich odnoszących się do kobiet rani duszę fleksyjną Polaka (jak zwykł mawiać profesor Jerzy Bralczyk). Spójrzmy na zdania: Angelina Jolie spotkała się z chirurg, która leczyła jej matkę; Ginekolog nie podoba się moja torbiel na jajniku, w których jedynym sygnałem, że mowa o kobietach, jest żeńska forma orzeczenia. Aż się prosi, żeby ją jakoś wzmocnić i złagodzić obecność nietypowego dla polszczyzny unieruchomionego rzeczownika. Można dodać albo formę grzecznościową: Pani ginekolog nie podoba się torbiel, albo odmienioną nazwę własną: Przewodnicząca została odwołana przez wójt Ewę Korczakowską, albo żeńską przydawkę: moja, nasza itp.: Moja promotor pomaga mi w pisaniu pracy. Rzecz jasna, przytoczone zdania z „samotnym” nieodmienionym rzeczownikiem są zgodne z obowiązującą normą językową, ale tak jakoś bolą…
Niepoprawne są natomiast zdania, w których nie odmienia się męskiego rzeczownika będącego nazwą stanowiska. Zdanie: Ewa Nowak od objęcia stanowiska wójt ani razu nie spotkała się z dyrektor biblioteki jest zbudowane niepoprawnie. Użyte w nim dwie nazwy męskie: wójt i dyrektor pełnią inne funkcje: wójt jest nazwą stanowiska, dyrektor zaś – określeniem konkretnej osoby. Zdanie to powinno mieć taką postać: Ewa Nowak od objęcia stanowiska wójta ani razu nie spotkała się z dyrektor biblioteki (a jeszcze lepiej: z panią dyrektor biblioteki, Janiną Walc). Dobrze zbudowane jest zdanie: Henryka Bochniarz była ministrem przemysłu i prezesem Polskiej Rady Biznesu, źle zaś zdanie: Hanna Karolewicz pozostaje na stanowisku prezydent miasta (zamiast: stanowisku prezydenta).
Trzeba zatem pamiętać, że nie odmieniamy męskich form określających kobiety (rozmawiam z dyrektor Kowalską), odmieniamy natomiast męskie nazwy stanowisk, które one zajmują (Kowalska jest dyrektorem).
Ewa Kołodziejek
