„Nazwy miejscowe bywają trudne w odmianie – pisze do mnie pan Tomek, stały wyszukiwacz językowych problemów. - Koleżanka zapytała mnie, czy wybierając się do miejscowości Starawieś na Mazowszu, jedzie do Starejwsi czy do Starawsi? Gdyby pisownia była inna (Stara Wieś) - nie miałaby dylematu. Historyczna nazwa wspomnianej miejscowości jest jednak pisana łącznie. Na drogowskazach, tablicach informacyjnych można znaleźć również wersję Starowieś. Gdyby jechała do Starowsi, również nie byłoby pretekstu do dyskusji” – twierdzi pan Tomek.
Słusznie! Gdyby nazwa miejscowości była miała postać zestawienia: Stara Wieś, nie mielibyśmy językowego kłopotu. Byłby to najwyżej problem geograficzny, gdyż zgodnie z Obwieszczeniem Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 4 sierpnia 2015 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części w Polsce jest blisko 440 wsi o nazwie Stara Wieś, a większość z nich leży w regionie świętokrzyskim, małopolskim i właśnie mazowieckim. Tymczasem nazwy w postaci zrostu Starawieś w obwieszczeniu nie znalazłam, więc nie wiem, jakie formy gramatyczne zaleca ten dokument.
Ze stron internetowych gminy i parafii, a także z opisu w Wikipedii wnioskuję jednak, że mimo urzędowej zmiany nazwy Stara Wieś na historyczną Starawieś, mieszkańcy traktują ją tak, jakby składała się z dwóch oddzielnych członów: Ostatnimi właścicielami Starejwsi (do 1945 roku) byli Franciszek Radziwiłł i Zofia de Gren z Wodzickich Radziwiłłowa. Parafia św. Michała Archanioła w Starejwsi. A jak wiadomo, formy użytkowe nazw mniej znanych miejscowości kształtuje i utrwala lokalny zwyczaj językowy.
Odmienianie obu członów nazwy Starawieś nie budzi poprawnościowych wątpliwości, chociaż zrostach, czyli wyrazach połączonych ze sobą bezpośrednio, najczęściej odmienia się ostatni człon: Wielkanoc, Wielkanocy, Wielkanocą; Bożydar, Bożydara, Bożydarem; dobranocka (wieczorny program dla dzieci), dobranocki, dobranocką. Możliwa jest także odmiana obu członów, jak w nazwach Białystok – Białegostoku, Krasnystaw – Krasnegostawu. Są wreszcie i takie nazwy, które można odmieniać według obu wzorców: Rzeczpospolita Polska – Rzeczpospolitej Polskiej albo Rzeczypospolitej Polskiej.
Zastanawiam się jednak, jak mieszkańcy Starejwsi wymawiają tę nazwę w przypadkach innych niż mianownik. Cechą zrostu jest bowiem przesunięcie akcentu na przedostatnią sylabę. W nazwie Białystok akcentujemy sylabę –ły-, w nazwie Krasnystaw – sylabę –ny-, czyli inaczej niż w wyrazach biały, krasny, w których akcentowane są sylaby przedostatnie: bia-, kra-. Którą sylabę w nazwie swojej miejscowości akcentują mieszkańcy Starejwsi? Czy akcentują dwie sylaby: Starejwsi, tak jakby to było zestawienie dwóch wyrazów, czy też zgodnie z normą wymawianiową polszczyzny kładą nacisk na przedostatnią sylabę i mówią Starejwsi? Warto byłoby ich posłuchać.
