Ważną cechą wyrazów jest ich łączliwość, dzięki której jedne słowa mogą współwystępować z innymi. Niektóre mają łączliwość szeroką, choćby przymiotnik piękny/piękna, który może wchodzić w sensowne związki z różnorodnymi wyrazami, choćby sen, sweter, spektakl, podróż, książka, dziewczyna, róża, narzuta itd. Większość wyrazów ma jednak łączliwość ograniczoną. Na przykład czasownik torować łączy się tylko ze słowami: droga, przejście, ścieżka, a czasownik jełczeć jedynie z nazwami tłuszczów: zjełczałe masło, zjełczały smalec, zjełczały olej. Zdarzają się też słowa, które mają tylko jednego „partnera”, na przykład czasownik gliwieć łączy się wyłącznie ze słowem ser. Ser zgliwiały to taki, który zmienił się w mazistą masę o niezbyt przyjemnym zapachu (można ją później przerobić na pyszny ser smażony).
Błędy wynikające z zakłócenia łączliwości zwykle wzbudzają w nas normatywny niepokój. Pisze o nim pani Jolanta: „Usłyszałam wypowiedź pana Zbigniewa Ziobry , który w moim odczuciu nieprawidłowo sformułował myśl. Chodzi o zdanie: Osoba wykonująca zawód sędziego musi spełniać zasadę nieskazitelności. Czy rzeczywiście można spełniać zasadę?”. Nie można. Czasownik spełniać i jego warianty: spełnić, pełnić, wypełnić łączą się tylko z takimi rzeczownikami, jak: zadanie, obowiązki, obietnica, prośba, kryteria, rozkazy, życzenia. Jeśli spełniać połączymy z zaimkiem się, to możemy też powiedzieć, że spełniły się prognozy, przepowiednie, wróżby, wizje, marzenia, sny, pragnienia. Jak widać, w sąsiedztwie czasownika spełniać nie ma słowa zasady. Zasady bowiem można ustalać, przyjmować, wprowadzać, zasady mogą obowiązywać, działać, my zaś możemy kierować się zasadą, działać zgodnie z zasadą, hołdować zasadom, mieć zasady.
Jak zatem powinno brzmieć zakwestionowane przez panią Jolantę zdanie? Na przykład tak: Osoba wykonująca zawód sędziego musi spełniać warunek nieskazitelności. Lub po prostu: Musi mieć nieskazitelny charakter. I chyba o to chodziło panu ministrowi, który – chcąc nadać swojej wypowiedzi urzędową powagę – zagubił się w słowach i popełnił błąd.
O inne połączenie wyrazowe pyta nas pan Radek: „Zastanawiam się – pisze – czy obydwa wyrażenia są poprawne: poddać pod rozwagę i poddać rozwadze. Pierwsze wyrażenie występuje częściej, niemniej poddać rozwadze również znalazłem w wyszukiwarce Google. Instynktownie, analogicznie do poddać analizie, poddać badaniom, wydaje mi się, że poddać rozwadze nie jest błędem. Z drugiej strony mam świadomość występowania takich wyrażeń jak poddać pod osąd, poddać pod dyskusję”.
Niestety, żadne z podanych przez pana Radka sformułowań nie jest poprawne. Chociaż czasownik poddać ma szeroką łączliwość: poddać ocenie, kontroli, represjom, poddać próbie, regułom itp., to jednak rzeczownik rozwaga się z nim nie łączy. Pod rozwagę można bowiem tylko wziąć (weź to pod rozwagę) lub dać (daję pod rozwagę), ewentualnie polecić, co polecam panu Radkowi pod rozwagę.
Ewa Kołodziejek
