Szybciej i krócej! Tak można by scharakteryzować naszą współczesną aktywność komunikacyjną. Chcemy, by różnorodne teksty były krótkie i zwarte, bo zdarzeń jest tyle, że nie ma czasu pisać i czytać dłuższych wypowiedzi.
Jednym z kryteriów poprawności językowej jest ekonomiczność środków wyrazu. Jest ono sformułowane tak: poprawne są te środki językowe, które pozwalają na spełnienie funkcji tekstu w sposób wymagający jak najmniejszego wysiłku od nadawcy i odbiorcy. Dla autora tekstu ekonomiczne będzie pisanie krótsze, zwarte, a dla odbiorcy tekstu – precyzyjne. Wszystkie te pojęcia wymagają szerszego opisu, ale skupmy się na tytułowym haśle – krócej.
Efektem krótszego pisana są skróty i skrótowce. Skracamy w tekście różne słowa według ustalonych reguł. Najogólniej (i najkrócej) można je ująć tak: stawiamy kropkę, gdy odrzucamy część wyrazu: prof. ‘profesor’, dyr. ‘dyrektor’; nie stawiamy kropki, gdy skrót kończy się na tę samą literą, co skracany wyraz: dr ‘doktor’, mjr ‘major’. Skrót wyrażeń zawiera początkowe litery poszczególnych wyrazów (czasem dwie) i zakończony jest kropką: np. ‘na przykład’, pt. ‘pod tytułem’, tzn. ‘to znaczy’. Szczegółowych reguł jest znacznie więcej, a wszystkie opisane są w słownikach ortograficznych.
Skrócić można każdy wyraz i wyrażenie, jeśli jest taka potrzeba. Istotne jest, by skrót był zrozumiały dla czytających, nie tylko dla piszących. Dlatego trudno odpowiedzieć na pytanie zadane przez internautę, jak poprawnie skrócić słowo nieklasyfikowany: czy nk, czy nkl. Reguły ortografii określają ogólne zasady skracania wyrazów, ale nie mówią, jak należy skracać konkretne słowa. Skrót wyrazu musi być zrozumiały dla odbiorców, zwłaszcza że są skróty o różnych znaczeniach. Na przykład nb. może być skrótem wyrazów nabój, nieobecny, nobilitowany, notabene. Wyraz nieklasyfikowany może być skracany jak nk., nkl., nkls. albo jeszcze inaczej. Zależy, jaką postać skrótu się ustali, tak aby odbiorca tekstu właściwie go odczytał. W słownikach jest wiele przykładów skrótów o różnej treści. Na przykład op. może być skrótem wyrazów: opat, opera, operator, anielskiego operations, łacińskich optimus, opus. Warto do słowników zaglądać, na przykład do „Wielkiego słownika skrótów i skrótowców” Piotra Müldnera-Nieckowskiego.
Czy w każdym tekście można skracać wyrazy? „Czy używanie skrótu wg w tekstach potocznych jest poprawne, np. Czy wg Ciebie ten film był dobry? – pyta inny korespondent poradni. Biorąc pod uwagę zasady ortograficzne, możemy stwierdzić, że wyraz według został tu skrócony poprawnie. Inna sprawa, że nie zawsze skróty są stosowne; ich użycie zależy od charakteru tekstu. W tekście uroczystym, w którym chcemy podkreślić szacunek dla adresata albo inne wobec niego uczucia, zwykle się skrótów nie używa. I może to był właśnie taki tekst?...
Ewa Kołodziejek
