Uprzejmość, grzeczność i szacunek wobec innych można wyrazić nie tylko słowami, lecz także odpowiednim doborem wielkich liter. Ortografia pozwala nam w tym względzie na pewną swobodę, a ogólne reguły są zebrane pod wspólnym tytułem: „Użycie wielkiej litery ze względów uczuciowych i grzecznościowych”.
Wielka litera jest wyrazem uczuciowej postawy piszącego wobec osób, do których się zwraca lub o których pisze, albo w stosunku do tego, o czym pisze. Uczuciowa postawa to nie tylko miłość czy przyjaźń, lecz także szacunek i poważanie. Wielką literą pisze się więc wszystkie wyrazy w zwrotach adresatywnych kierowanych do odbiorcy (adresata): rzeczowniki, przymiotniki, zaimki, na przykład Szanowny Panie, Kochana Mamo, Moja Droga Przyjaciółko.
Zdarzają się jednak wątpliwości: czy pisać wielką literą zwrot szanowni państwo w tekście przemówienia, które jest wygłaszane, ale będzie opublikowane na oficjalnych stronach instytucji? Oczywiście tak, bo choć nie jest to zwrot do konkretnych adresatów, to można założyć, że publikowane później przemówienie jacyś państwo przeczytają. I dzięki wielkim literom takie na przykład zdanie: Dzisiaj, Szanowni Państwo, musimy pamiętać o naszej historii odbiorą jako kierowane do nich z szacunkiem.
Wielkiej litery używamy też w nagłówkach mniej podniosłych testów, choćby w e-mailach: Kochana Koleżanko, Drogi Kolego. Wątpliwości budzi czasem pisownia przymiotników i zaimków, na przykład w takim nagłówku wiadomości: Cześć, moja Kochana Koleżanko!. Czy przymiotnik kochana pisać wielką literą? Tak, bo odnosi się do adresatki wiadomości i jest wyrazem uczuć osoby piszącej. Nawet zaimek moja można tu napisać wielką literą, bo i on dotyczy osoby, do której ów zwrot kierujemy: Witaj, Moja Najdroższa Przyjaciółko!, więc i: Cześć, Moja Kochana Koleżanko!.
Ale ostrożnie z wielkimi literami w zaimkach! Są dopuszczalne tylko w bezpośrednich zwrotach do adresata. O sobie i o nas nie piszemy wielką literą. Więc nie: To jest Nasz obowiązek, tylko: To jest nasz obowiązek. Nie: Zapraszam Cię na Swoje urodziny, tylko Zapraszam Cię na swoje urodziny.
Wielkiej litery możemy też użyć w tekstach innych niż kierowane do konkretnego odbiorcy. Możemy wyróżniać nią osoby, idee, wartości lub wydarzenia historyczne, które piszący obdarza pozytywnym uczuciem, np. Poeta, Mistrz, Ojczyzna, Miasto, Honor, Wiara, Legiony, Powstanie Warszawskie. Nowe zasady ortograficzne, które wejdą w życie 1 stycznia 2026 roku, zdejmą też z piszących dylemat, czy wyrazy odnoszące się do konkretnej instytucji, jak Rada, Sąd, Uczelnia, Uniwersytet, Urząd, Zarząd pisać małą czy wielką literą. Można będzie pisać je wielką literą, co i tak się dzieje w praktyce: w opinii Sądu…; na terenie Uczelni obowiązuje zakaz palenia; największą miłością profesora był Uniwersytet; wszystkie decyzje podjęte przez Zarząd tracą moc.
Ważne tylko, by wielką literę stosować z rozmysłem, z umiarem i jedynie tam, gdzie jej obecność jest uzasadniona.
Ewa Kołodziejek
