– Proszę o opinię w sprawie poprawności konstrukcji: rozbiórka dwu garaży. Używam tego sformułowania dlatego, że inne dotyczące tej samej sprawy, tj. rozbiórka dwóch garaży intuicyjnie mi nie pasuje i kojarzy się z osobami, jak w piosence Kabaretu Starszych Panów: pozamieniam na gotówkę obywateli dwóch – pisze pan Edward w e-mailu do poradni językowej Uniwersytetu Szczecińskiego.
Czy słuszne jest różnicowanie form liczebnika dwa w zależności od tego, z jakim rzeczownikiem się łączą? Słuszne, ale tylko wtedy, gdy są to rzeczowniki o różnym rodzaju gramatycznym, a i to nie we wszystkich przypadkach.
Liczebnik dwa ma bowiem cechy szczególne. W mianowniku forma dwa łączy się z rzeczownikami męskimi nieosobowymi i nijakimi: dwa garaże, dwa konie, dwa okna. W połączeniu z rzeczownikami męskoosobowymi przybiera formę dwaj: Dwaj panowie przyszli albo dwóch: Dwóch panów przyszło. Jeśli określa rzeczownik rodzaju żeńskiego, przybiera formę dwie: dwie dziewczynki, dwie książki.
W dopełniaczu i miejscowniku liczebnik dwa ma tylko jedną postać: dwóch, bez względu na to, czy łączy się z rzeczownikiem męskim osobowym: dwóch mężczyzn, czy męskim nieosobowym: dwóch koni, czy żeńskim: dwóch kobiet, czy nijakim: dwóch okien. W celowniku może mieć postać dwóm albo dwom, bez względu na to, jaki rzeczownik określa: dwóm/dwom mężczyznom, kobietom, koniom, oknom, drzewom. W narzędniku ma formę dwoma w połączeniu ze wszystkimi rzeczownikami: dwoma chłopcami, dwoma psami, dwoma samochodami, a rzeczowniki żeńskie oprócz formy dwoma mogą mieć też formę oboczną: dwiema: dwoma/dwiema dziewczynkami. Która z nich jest lepsza? Gdybym miała uznać którąś z nich za trafniejszą, wybrałabym formę dwiema. W przeciwieństwie do wielorodzajowego dwoma jest wyraźnie żeńska, ponieważ odpowiada żeńskiej formie dwie.
Jak widać, liczebnik dwa obfituje w różnorodne formy gramatyczne. Ale to jeszcze nie koniec niespodzianek! Otóż we wszystkich przypadkach może on także występować w formie dwu. W mianowniku: Przyszło dwu mężczyzn, w dopełniaczu: Nie ma dwu kobiet, w celowniku: Przyglądam się dwu drzewom, w bierniku: Widzę dwu chłopców, w narzędniku: Wszedł z dwu jabłkami w ręce, w miejscowniku: Mówię o swoich dwu miłościach. I choć połączenia te brzmią nieco zaskakująco, bo rzadko dziś używamy formy dwu, to jednak są poprawne. Dla porządku odnotujmy, że liczebnik dwa przybiera również postać liczebnika porządkowego: drugi i liczebnika zbiorowego: dwoje.
Czy zatem pan Edward, łącząc formę dwu z rzeczownikiem garaż, a formę dwóch z rzeczownikiem obywatel, popełnia błąd? Oczywiście nie! Ale już wiemy, że powody, dla których to czyni, mają osobisty charakter.
Ewa Kołodziejek
