- Czy ktoś mi może na wyraźnych przykładach wyjaśnić różnicę między co najmniej a przynajmniej w odniesieniu do wartości liczbowych? – taką prośbę zamieszczono na facebookowej stronie Redaktorzy, korektorzy, edytorzy – łączcie się!
Gdy zajrzymy do Innego słownika języka polskiego pod red. Mirosława Bańki, zobaczymy, że utożsamia się w nim znaczenia obu wyrazów. W haśle przynajmniej przeczytamy, że jego sens równa się znaczeniu wyrażenia co najmniej, a wyrażenie co najmniej (które odnajdziemy w haśle mało) jest równoznaczne z przynajmniej. Oba wyrażenia to partykuły, czyli nieodmienne części mowy, nadające całemu zdaniu swoisty odcień znaczeniowy, modyfikujące nacechowanie emocjonalne wypowiedzi, a czasem zmieniające jej sens.
Ciepło i czule pisze się o partykułach na internetowej stronie kampanii „Język ojczysty – dodaj do ulubionych”, promującej i propagującej piękną i poprawną polszczyznę: „Partykuła to zwykle drobinka językowa, wyrażamy nią niezdecydowanie, wątpliwość, wahanie, niepewność. Ale ta drobinka językowa ma jednak wielką moc – może bowiem całkiem zmienić sens wypowiedzi, dlatego że partykułami są nie tylko takie wyrazy, jak: no, chyba, pewnie, tak czy cząstki by i -by, -ż i -że, lecz także całkowicie zmieniająca sens wyrazów i wypowiedzeń cząstka nie”. Zasób partykuł można uzupełnić i dodać do nich inne, na przykład niech, nawet, właśnie, a także co najmniej, przynajmniej i bynajmniej. Tych dwu ostatnich absolutnie nie można ze sobą mylić! Bynajmniej wzmacnia partykułę nie, przynajmniej natomiast jest bliższe partykule chociaż i tożsame z partykułą co najmniej.
Obie tytułowe partykuły są w swym podstawowym znaczeniu objaśniane tak samo: używamy ich, aby powiedzieć, że ilość lub zakres czegoś są nie mniejsze od tych, jakie podaliśmy, a mogą być większe: Na karcie do głosowania należy skreślić co najmniej trzy nazwiska kandydatów. Widziałem na półce przynajmniej dziesięć egzemplarzy tej książki. Jednak w pozostałych znaczeniach każda z nich ma nieco inny sens. Co najmniej używamy wtedy, gdy chcemy zaznaczyć, że określenie, którego użyliśmy, jest najsłabszym, którego mogliśmy użyć, i że dane zjawisko można by określić dobitniej: Było to co najmniej nietaktem z jego strony. Natomiast partykuły przynajmniej użyjemy wtedy, gdy chcemy podkreślić coś, co w danej, nie najlepszej sytuacji uważamy za korzystne: Jest zimno, ale przynajmniej świeci słońce.
Zatem redaktorowi pytającemu o różnicę między co najmniej a przynajmniej w odniesieniu do wartości liczbowych mogę odpowiedzieć, że w zasadzie takiej różnicy nie ma. Piszę – w zasadzie, bo w zdaniu: Na karcie do głosowania należy skreślić co najmniej trzy nazwiska kandydatów nie umieściłabym partykuły przynajmniej. Ale myślę, że jest to kwestia indywidualnego, niepowtarzalnego stylu każdego użytkownika polszczyzny. Z perspektywy normy językowej błędu tu nie ma.
Ewa Kołodziejek
