Nie ma co ukrywać, zasady ortografii i interpunkcji są piętą Achillesa piszących Polaków. Nie chodzi mi bynajmniej o sprawy proste, o litery ż, rz, ó, u, ch, h, bo z tymi dajemy sobie radę z pomocą słowników ortograficznych albo korektora pisowni zainstalowanego w każdym komputerze. Chodzi o problemy bardziej wyrafinowane, do których rozwiązania potrzebna jest odrobina wiedzy o gramatyce polszczyzny.
Problem ortograficzno-gramatyczny, którym się chcę zająć, uwidoczniony jest w tytule felietonu i dotyczy zapisu liczebników porządkowych oraz połączeń liczebnikowo- rzeczownikowych. W tych kwestiach internauci często piszą do naszej poradni: „Jak jest poprawnie - pyta pan Andrzej - w 100-tną rocznicę odzyskania niepodległości czy też w 100. rocznicę odzyskania niepodległości?”.
Rzecz jasna, poprawny jest zapis z kropką po liczbie 100. Co prawda, do tej pisowni odnosi się zasada umieszczona w regułach interpunkcyjnych, szczegółowo wyjaśniających zastosowanie kropki, to jednak można ją też umieścić w kontekście reguł ortograficznych. Zasada mówi, że po cyfrach arabskich oznaczających liczebniki porządkowe stawiamy kropkę, np. bar na 10. piętrze; w 3. osobie liczby mnogiej; 4. konkurs ortograficzny. Nie stawia się kropki tylko po cyfrze oznaczającej datę, jeśli nazwę miesiąca zapisujemy słownie: 7 kwietnia, 10 maja, (nie: 7. kwietnia, 10. maja). Zatem w konstrukcji, o którą pyta pan Andrzej: w 100. rocznicę odzyskania niepodległości, kropka po liczebniku jest niezbędna.
Tę samą myśl można też oddać innym słowem, połączeniem liczebnika z rzeczownikiem. Można bowiem napisać: w 100-lecie odzyskania niepodległości. Podobnie zapiszemy wyrażenia: 100-złotowy banknot, 60-letni mężczyzna, XX-wieczna literatura. Zasady pisowni takich połączeń są proste: cyfrę i słowo łączymy łącznikiem, sygnalizującym, że mamy do czynienia z jednym wyrazem: stulecie, sześćdziesięcioletni, dwudziestowieczna. Podobnie zapisujemy wyraz, gdy pierwszym członem jest litera: x-procentowy, po raz n-ty.
Natomiast nigdy, przenigdy nie dopisujemy żadnych liter po cyfrze! Nie piszemy 100-tna rocznica, ani 6-cio latki (tu dwa błędy na raz!), ani 26-go kwietnia, ani Jan Paweł II-gi (widziałam na własne oczy!), bo nie ma takiej potrzeby. W wyrażeniu 100. rocznica kropka wskazuje na liczebnik porządkowy. W słowie 6-latki cyfrę 6 odczytujemy jako sześcio i nie potrzebujemy żadnego „wzmacniacza” w postaci pseudokońcówki –cio. W dacie 26 kwietnia liczebnik nie może być żadnym innym liczebnikiem, tylko porządkowym, więc po co to –ego? A w imieniu Jan Paweł II tylko ktoś bezmyślny dopisze do rzymskiej cyfry II cząstkę –gi, mimo że rzymskie cyfry stojące po imieniu zawsze symbolizują liczebnik porządkowy.
Jak widać, zasady są dość łatwe, trzeba je tylko poznać, zaglądając raz po raz do słowników.
Ewa Kołodziejek
