Zmiany w ortografii, które zaczną obowiązywać 1 stycznia 2026 roku, ujednolicą i uproszą niektóre zasady użycia wielkich liter. Chodzi o pisownię wieloczłonowych nazw własnych. Większość z nich zapisać łatwo, ale są takie, które wymagają od piszących analizy gramatycznej.
Weźmy dwuczłonowe nazwy geograficzne. Obecna zasada mówi, że jeśli drugi człon jest nieodmieniającym się rzeczownikiem w mianowniku, to pierwszy człon, taki jak morze, półwysep, pustynia, wyspa itp. jest nazwą pospolitą i pisze się małą literą: morze Marmara, półwysep Hel, pustynia Gobi, wyspa Uznam. Jeśli jednak drugi człon jest rzeczownikiem w dopełniaczu albo przymiotnikiem, to oba człony pisze się wielką literą: Morze Barentsa, Półwysep Apeniński, Pustynia Błędowska, Wyspa Świętej Heleny. Ażeby nie popełnić błędu, trzeba umieć określić formę rzeczownika, a to nie jest przy pisaniu potrzebne. Zgodnie z nową zasadą wszystkie elementy wielowyrazowych nazw geograficznych i miejscowych będziemy pisać wielką literą: i Pustynia Błędowska, i Pustynia Gobi.
Inną zmianą, która ułatwi nam pisanie, jest wprowadzenie wielkiej litery we wszystkich członach nazw lokali usługowych i gastronomicznych (oprócz przyimków i spójników). Dziś nie zawsze wiemy, czy pierwszy człon należy do nazwy własnej, czy jest tylko nazwą gatunkową, więc pisownia jest dwojaka: Kawiarnia Literacka, ale kawiarnia Kryształowa, Księgarnia Naukowa, ale księgarnia Świat Książki. Od roku 2026 będziemy pisać jednolicie: Karczma Słupska, Apteka Dom Leków, Galeria obok Rekina, Hotel Radisson, Restauracja pod Żaglami, Zajazd u Kmicica, Pizzeria Napoli, Teatr Współczesny itp.
Podobnie ujednolicona zostanie pisownia nazw nagród. Teraz jest tak, że jeśli drugi człon nazwy występuje w dopełniaczu lub jest przymiotnikiem, to całość piszemy od wielkich liter: Nagroda Nobla, Nagroda Pulitzera, Nagroda Literacka Gdynia, Nagroda Artystyczna Miasta Lublin. Ale gdy nazwa nagrody występuje w mianowniku, to słowo nagroda jest wyrazem pospolitym: nagroda Polskie Noble, nagroda World Press Photo. Czasem trudno rozróżnić te dwa typy gramatyczne, gdyż z jednej strony jest Nagroda Kioto, z drugiej – nagroda Klio. Uspójnienie zasady przyniesie korzyści, bo nie trzeba będzie się głowić, jaki typ gramatyczny reprezentuje nazwa.
I jeszcze jedna istotna zmiana: wielką literą będziemy pisać wyraz stojący na początku nazw obiektów przestrzeni publicznej: aleja, brama, bulwar, osiedle, plac, park, kopiec, kościół, klasztor, pałac, willa, zamek, most, molo, pomnik, cmentarz. W naszej świadomości są one częścią nazwy, wszak mówimy: Spotkajmy się na Rondzie Hakena, pod Pomnikiem Czynu Polaków, na Zamku Książąt Pomorskich, na Placu Kościuszki, w Parku Kasprowicza, na Moście Długim, na Cmentarzu Centralnym. Tylko słowa ulica nie traktujemy jako części nazwy, bo mówimy: Spotkajmy się na Piłsudskiego, na Mazurskiej, na Wyzwolenia. Dlatego wyraz ulica będziemy – jak dotąd – pisać małą literą.
Ewa Kołodziejek
