Piątek, 28 lutego 2025 r.  Imieniny Ludomira, Makarego i Wiliany
REKLAMA

Plecak i walizka

Data publikacji: 2025-01-31 11:15
Ostatnia aktualizacja: 2025-01-31 11:15

Podmiot i orzeczenie  to dwie główne części zdania, które muszą się dobrze rozumieć. Porozumienie polega na tym, że formy podmiotu i orzeczenia powinny być zgodne pod względem osoby, liczby i rodzaju, jak w zdaniach: Jaś poszedł, Kasia poszła, Koledzy poszli, Koleżanki poszły.

Czasem jednak podmiot ma formalnie inny rodzaj gramatyczny niż orzeczenie. Chodzi o zdania, w których podmiotem jest osoba płci żeńskiej nazywana męską formą rzeczownika: Prezes podpisała, Doktor zbadała, Nowak powiedziała. Choć między tymi wyrazami nie zachodzi zgoda formalna, bo rzeczownik rodzaju męskiego łączy się z czasownikiem rodzaju żeńskiego, to pozostają ze sobą w zgodzie realnej. Norma akceptuje takie połączenia, jednak czasem, żeby nam gramatycznie trochę mniej zgrzytało, do męskiej formy rzeczownika dodajemy formę żeńską, na przykład: Pani prezes podpisała, Pani doktor zbadała, Ania Nowak powiedziała.

Trudniej bywa, gdy podmiot jest bardziej rozbudowany i składa się z co najmniej dwóch członów, też często rozbudowanych. Nazywamy go podmiotem szeregowym. Na przykład podmiot: pojemny plecak i pakowna walizka wymagają orzeczenia w liczbie mnogiej: Pojemny plecak i pakowna walizka zapewnią komfort w dalekiej podróży. Jeśli jednak orzeczenie ma formę czasu przeszłego, to nie tylko decydujemy i jego liczbie, lecz także o rodzaju gramatycznym. Wszystko zależy od tego, kto jest podmiotem. Jeśli przynajmniej jeden ze składników podmiotu odnosi się do osoby płci męskiej, orzeczenie przybiera formę męskoosobową: Jan i Ewa śpiewali, Piotruś i kotek poszli, Górnicy i pielęgniarki wynegocjowali. Podobnie jest, gdy podmiotem jest rzeczownik żeński i rzeczownik męski nieosobowy: Pani marszałek i parlament dogadali się.

Formę niemęskoosobową przybiera orzeczenie wtedy, gdy człony podmiotu mają różny rodzaj, na przykład: Futro i torebka leżały na podłodze, Rada i Parlament uznały. Zwróćmy uwagę, że orzeczenie ma rodzaj niemęskoosobowy wtedy, gdy żaden człon podmiotu nie jest rzeczownikiem osobowym męskim, np. Kobiety i koty przebiegły; Pielęgniarki i szpitale podpisały. Gdyby jeden człon był  rzeczownikiem męskim osobowym, orzeczenie miałoby formę męskoosobową: Chłopcy i kotki przebiegli.

A jeśli członami podmiotu szeregowego będą dzieci i młodzież? Albo dziewczynki i pieski? Kiedyś już odpowiadałam na te pytania, ale że są trudne, to je przypomnę. Tu trzeba wybrać męskoosobową formę orzeczenia, bo składniki podmiotu są różnorodzajowe i odnoszą się do osób: Dzieci i młodzież szli. Dziewczynki i pieski też szli, bo tak stanowi reguła składniowa. Myślę jednak, że nie zostaniemy źle ocenieni, jeśli wybierzemy rodzaj niemęskoosobowy, który przysługuje i dziewczynkom, i pieskom: Dziewczynki i pieski szły.

Ewa Kołodziejek

 

Dodaj komentarz

HEJT STOP
0 / 500