W dzisiejszym felietonie ciąg dalszy moich językowo-geograficznych peregrynacji… Tym razem zajrzałam do urzędowego wykazu nazw miejscowości i ich części. Czegóż tam nie ma! Jest zło i dobro, jest zimno i ciepło, jest piekło i niebo... Ale, po kolei.
Zła jest tylko trochę: są Złe Borki, Zła Wieś, Zławieś Mała i Wielka, jest i Złe Mięso. Taką zaskakującą nazwę ma wieś w Borach Tucholskich. Legenda głosi, że w miejscowej karczmie w tajemniczy sposób znikali goście. Podejrzenie padło na karczmarza, który ponoć nie tylko pozbawiał gości życia, lecz także sporządzał z nich potrawy… Tymczasem badacze regionu dowodzą, że polska nazwa jest dosłownym tłumaczeniem nazwy niemieckiej notowanej już w 1480 roku jako Boszfleyth albo Bösem fleisch, bo ponoć tak się nazywał ów krwawy karczmarz. Złe Mięso to polski odpowiednik jego nazwiska. Przymiotnik od tej nazwy ma postać złemięski.
Znacznie więcej w nazwach miejscowych jest wszelakiego dobra. Dziewiętnaście miejscowości nazywa się Dobra, czternaście to Dobra „przydawkowa”: Dobra Dróża, Dobra Nadzieja, Dobra Poduchowna, Dobra Pomoc, dwie Dobre Wody i dziewięć miejscowości nazwanych Dobra Wola. Jest Dobre, Dobre Miasto, Dobra Wieś, Dobrochy, Dobrkowo, Dobrków, Dobrów, Dobrocice, Dobrociechy, Dobrocin, Dobrocinek, Dobrociny, Dobroczyn, Dobrołęka, Dobrojewo i wiele innych z członem Dobro-. Pewnie mieszkańcom dobrze się tam działo, wszak nazwy miejscowe odzwierciedlają nie tylko fizyczne realia, lecz także społeczne opinie i marzenia.
Inną wyrazistą opozycją w nazwach miejscowości jest zimno i ciepło. Tych „zimnych” nazw jest mniej: Zimna Woda, Zimne Wody, Zimne Zdroje. Jest też Zimna Wódka, która prawdopodobnie jako kalka niemieckiej nazwy Kaltwasser miała pierwotnie postać zrostu: Zimnawodka albo Zimnowodka, a po wojnie Rozporządzeniem Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 15 marca 1947 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości została przemianowana na Zimną Wódkę.
W nazwach miejscowych jest jednak więcej ciepła. Są między innymi: Cieplice, Cieplinki, Ciepliny, Cieplachy, Cieplanka, Ciepłowo, Ciepłówka, Cieplikowo, Ciepłowody, Ciepła, Ciepła Wieś, Ciepła Chójka, Ciepła Połać, Ciepły Dół, jest też kilka miejscowości nazywających się Ciepłe. A skoro ciepło, to i gorąco… Trudno uwierzyć, że aż 67 polskich miejscowości albo ich części nosi nazwę Piekło, a 18 – Piekiełko. Mieszkańcami Piekła są pieklanie: pieklanin i pieklanka, a mieszkańcami Piekiełka – piekiełczanie: piekiełczanin i piekiełczanka. Natomiast nieba jest w naszym kraju znacznie mniej, bo tylko trzy miejscowości bądź ich części o nazwie Niebo są ujęte w urzędowym wykazie.
A na koniec… Koniec. Czterdzieści cztery miejscowości albo ich części noszą nazwę Koniec, a w dziewięciu ów Koniec jest sprecyzowany: Koniec Dolny, Koniec Górny, Koniec od Ryglic, Koniec Wsi.
Gorąco zachęcam do przejrzenia urzędowego wykazu nazw miejscowości. Jego lektura jest naprawdę fascynująca.
Ewa Kołodziejek
