Choć imieniny Barbar, Barbarek, Baś i Basiek są już za nami, to warto wrócić do pewnej ortograficznej tajemnicy zawartej w jednej ze zdrobniałych form tego imienia. Do refleksji nad Barbórką skłoniła mnie wiadomość, którą otrzymałam od swojego znajomego: „Mam pytanie do nazwy dnia górnika Barbórka. Otóż kiedyś (przed 1936 rokiem) nazwę Barbórka pisało się przez u: Barburka. Profesor Witold Doroszewski nawet uzasadniał tę pisownię. Czy mogłaby Pani wyjaśnić, do kiedy obowiązywała?”.
Ortograficzne losy Barburki i Barbórki są bardzo ciekawe. Otóż rzeczywiście pierwotnie Barburka była pisana przez u. W wydanym w 1958 r. „Słowniku języka polskiego” pod red. Witolda Doroszewskiego jest hasło barburka oznaczone jako śląski regionalizm, z odsyłaczem do hasła barbarka ‘zabawa górnicza z okazji dnia św. Barbary 4 grudnia’. W tym znaczeniu obie nazwy: barbarka i barburka pisane są od małej litery zgodnie z zasadą ortograficzną, która mówi, że tak właśnie się zapisuje nazwy zwyczajów i obrzędów.
Literę u w formie barburka Witold Doroszewski objaśniał tak: „W pisowni polskiej można zauważyć tendencję do wprowadzania litery u zamiast o kreskowanego w wypadkach, gdy u nie wymienia się z o. (…) W roku 1936 wprowadzono u zwykłe zamiast dawnego o kreskowanego do wyrazów chrust, bruzda na tej podstawie, że samogłoska u w tych wyrazach nigdzie się nie wymienia się na o”. Chyba jednak nie był to zbyt mocny argument za pisownią barburka, bo już w „Słowniku poprawnej polszczyzny” pod red. W. Doroszewskiego i H. Kurkowskiej wydanym w 1973 roku znalazło się hasło Barbórka pisane przez ó i od wielkiej litery.
Zresztą sprawa niewymienności głoski u jest w tej nazwie wątpliwa. Sam Doroszewski pisze, że „ze stanowiska norm ogólnopolskich forma barburka zawiera u wymieniające się z a w formie Barbara”. Potwierdzają to autorzy słownika „Twoje imię. Przewodnik onomastyczno-ortograficzny”: „W Polsce Barbara pojawiła się w źródłach około XIV w. (1354 r.); z końca XV w. znamy też formę Barbora (…). To właśnie ta forma musiała stać u podstawy popularnej na Śląsku Barborki, później Barbórki (tak! nie Barburki)”.
