W dzisiejszej publikacji pragnę poświęcić kilka słów „aresztowi”. W pierwszej kolejności wyjaśnić należy, czym jest tymczasowe aresztowanie. Jest to środek zapobiegawczy, który służy zabezpieczeniu prawidłowego toku postępowania. Stosuje się go, gdy zebrane dowody wskazują na duże prawdopodobieństwo, że oskarżony popełnił przestępstwo. Tymczasowe aresztowanie można stosować, jeżeli zachodzi uzasadniona obawa ucieczki lub ukrycia się oskarżonego, uzasadniona obawa nakłaniania do składania fałszywych zeznań lub wyjaśnień albo utrudniania postępowania karnego w inny bezprawny sposób, oskarżonemu grozi surowa kara, a także zachodzi uzasadniona obawa popełnienia przez oskarżonego przestępstwa.
Zwrócić należy uwagę, że od zastosowania tymczasowego aresztowania należy odstąpić, gdy stoją temu na przeszkodzie szczególne względy, zwłaszcza gdy pozbawienie oskarżonego wolności spowodowałoby dla jego życia lub zdrowia poważne niebezpieczeństwo, a także pociągałoby wyjątkowo ciężkie skutki dla oskarżonego lub jego najbliższej rodziny. W pierwszym przypadku może chodzić o sytuacje, w których oskarżony wymaga specjalistycznego leczenia, a w warunkach aresztu śledczego nie może go kontynuować, co stanowi rzeczywiste niebezpieczeństwo dla jego życia lub zdrowia. Wyjątkowo ciężkie skutki dla oskarżonego lub jego najbliższej rodziny zachodzą przykładowo w sytuacji, gdy musi on zapewnić opiekę małoletniemu dziecku, a żadna inna osoba nie może tej opieki nad małoletnim przejąć. Zbyt ciężkie skutki, których stwierdzenie uzasadnia odstąpienie od tymczasowego aresztowania polegają na zagrożeniu bytu (egzystencji) najbliższych aresztowanego (art. 218 pkt 2 kpk) (postanowienie Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 9 marca 1994 r., II AKz 80/94).
Ważne jest, że przed zastosowaniem tymczasowego aresztowania, tak jak każdego innego środka zapobiegawczego, musi zostać wydane postanowienie o przedstawieniu zarzutów. Dodatkowo, przed zastosowaniem tymczasowego aresztowania sąd stosujący ten środek przesłuchuje oskarżonego, chyba że jest to niemożliwe z powodu jego ukrywania się lub jego nieobecności w kraju. Obrońca powinien być dopuszczony do udziału w przesłuchaniu, przy czym jego zawiadomienie nie jest obowiązkowe, chyba że oskarżony o to wnosi, a nie utrudni to przeprowadzenia czynności. Z tego względu warto działać możliwie najszybciej i niezwłocznie skontaktować się w takiej sytuacji z adwokatem lub radcą prawnym, który podejmie stosowne działania.
Postanowienie o zastosowaniu tymczasowego aresztowania może wydać tylko sąd. Oznaczony jest w nim czas trwania stosowania tego środka. W praktyce często bywa tak, że rodzina oskarżonego zgłasza się z prośbą o pomoc już po wydaniu postanowienia o zastosowaniu tymczasowego aresztowania. Wówczas czas ma szczególne znaczenie, bowiem biegnie już termin na złożenie zażalenia. Obrońca, po przyjęciu upoważnienia do obrony, musi zapoznać się ze sprawą i spotkać z tymczasowo aresztowanym. Na widzenie z osobą tymczasowo aresztowaną konieczne jest uzyskanie zgody prokuratora prowadzącego postępowanie przygotowawcze.
Nie później niż 14 dni przed upływem określonego terminu stosowania tymczasowego aresztowania można wystąpić z wnioskiem o przedłużenie stosowania tego środka do sądu właściwego. Wówczas wyznaczany jest termin posiedzenia w przedmiocie przedłużenia stosowania tymczasowego aresztowania.
Istotnym uprawnieniem oskarżonego jest możliwość składania wniosków o uchylenie lub zmianę środka zapobiegawczego w trakcie jego stosowania.
Kończąc, warto nadmienić, że adwokaci i radcowie prawni specjalizujący się w sprawach karnych często mają podany dyżurny numer telefonu, pod którym można się kontaktować w dni ustawowo wolne od pracy, gdy wymaga tego szczególna sytuacja aresztowanego. ©℗
adwokat Agnieszka JUCHNO-MARCJAN
