Dziś przygotowałam dla Państwa kilka słów o sankcji kredytu darmowego, która zdaje się być jednym z tematów bankowych, które cieszą się ogromnym zainteresowaniem wśród klientów prowadzonej przeze mnie Kancelarii.
Czym jest SKD?
Sankcja kredytu darmowego (SKD) to instytucja prawna, która pozwala konsumentowi rozliczyć umowę kredytową jedynie do wysokości kapitału, bez naliczania odsetek i kosztów dodatkowych, w sytuacji gdy kredytodawca (np. bank) nie dopełnił obowiązków przewidzianych ustawą. W praktyce oznacza to, że poszkodowany kredytobiorca może spłacać jedynie część kapitałową rat – bez odsetek – lub domagać się zwrotu nadpłaconych kosztów, gdy umowa została już wykonana. Mechanizm ten ma na celu ochronę konsumenta przed skutkami naruszeń informacyjnych lub formalnych ze strony instytucji finansowej.
Jaki kredyt może podlegać SKD? – definicja kredytu konsumenckiego
Prawo do skorzystania z sankcji przysługuje przede wszystkim posiadaczom kredytu konsumenckiego. Konsumentem jest osoba fizyczna dokonująca czynności prawnej z przedsiębiorcą w celach niezwiązanych bezpośrednio z działalnością gospodarczą lub zawodową. Zgodnie z obowiązującymi przepisami, graniczną wysokością kredytu konsumenckiego jest kwota 255 550 zł – powyżej tej kwoty kredyt zasadniczo nie kwalifikuje się do SKD.
Wyjątek: sankcja może także dotyczyć umów niezabezpieczonych hipoteką, które zostały udzielone na remont domu lub lokalu mieszkalnego, nawet jeśli ich wartość przekracza wskazaną kwotę – pod warunkiem spełnienia pozostałych przesłanek ustawowych.
Jakie naruszenia uprawniają do SKD?
Podstawą SKD jest art. 45 ustawy o kredycie konsumenckim. Sankcja może zostać zastosowana, gdy kredytodawca naruszy choćby jeden z ustawowych obowiązków, w szczególności:
– nie dopełni obowiązku informacyjnego wobec konsumenta przed zawarciem umowy,
– nie zawrze w umowie wymaganych elementów (braki formalne),
– wprowadzi błędy istotne uniemożliwiające konsumentowi rzetelną ocenę kosztów zobowiązania.
Przykłady naruszeń obejmują m.in. błędne dane kredytodawcy, brak wskazania rodzaju kredytu czy okresu obowiązywania umowy, nieprecyzyjne podanie RRSO, niejasne zasady zmiany stopy oprocentowania lub przekroczenie maksymalnych kosztów pozaodsetkowych. Ważne: dla zastosowania SKD wystarczy sama niewłaściwość jednego z elementów, a skutkiem może być obowiązek rozliczenia umowy jedynie do kwoty kapitału.
Czy istnieje termin na skorzystanie z SKD?
Tak – uprawnienie to jest czasowo ograniczone. Konsument ma prawo złożyć oświadczenie o skorzystaniu z sankcji w ciągu roku od wykonania umowy. „Wykonanie umowy” należy rozumieć nie tylko jako całkowitą spłatę kredytu, ale także jako formalne zamknięcie zobowiązania, np. zwolnienie zabezpieczeń czy wydanie odpowiednich dokumentów. W przypadku opóźnień banku w dokonaniu formalności termin może ulec proporcjonalnemu przedłużeniu.
Jak postępować, jeżeli umowa zawiera błędy?
Po wykryciu uchybień konsument powinien złożyć do kredytodawcy pisemne oświadczenie o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego, wskazując przy tym konkretne naruszenia. Chociaż ustawodawca nie formułuje obowiązku szczegółowego uzasadnienia w oświadczeniu, praktyka procesowa pokazuje, że precyzyjne i rzeczowe wskazanie uchybień zwiększa szanse na uwzględnienie wniosku i może skłonić bank do polubownego rozwiązania sporu. Zalecane jest przygotowanie oświadczenia przy udziale profesjonalnego pełnomocnika.
Czy po złożeniu oświadczenia mogę przestać spłacać kredyt?
Nie. W praktyce banki zwykle weryfikują zasadność oświadczenia i mogą prowadzić postępowanie dowodowe co do zarzutów konsumenta. Zrewidowanie przez kredytodawcę oświadczenia nie oznacza automatycznego zaprzestania obowiązku spłaty. Konsument, który bezprawnie wstrzyma płatności, naraża się na wypowiedzenie umowy przez bank i wszczęcie postępowania egzekucyjnego. SKD nie oznacza też prawa do całkowitego zaprzestania spłat – ogranicza natomiast obowiązek spłaty do kapitału (po prawomocnym ustaleniu zasad).
Jak przebiega spłata po zastosowaniu SKD?
Jeżeli oświadczenie zostanie uznane, konsument zobowiązany jest zwrócić kapitał w terminach przewidzianych umową. Jeśli umowa nie zawiera terminu spłaty, ustawa przewiduje maksymalne okresy spłaty: 5 lat dla kredytów do 80 000 zł oraz 10 lat dla kredytów powyżej tej kwoty. W praktyce po uznaniu SKD raty są przeliczane jako równe raty kapitałowe obowiązujące przez ustalony okres.
Co zrobić, gdy bank wypowiedział umowę?
W przypadku wypowiedzenia umowy przez kredytodawcę konsument nadal może bronić się, składając oświadczenie o SKD. Takie oświadczenie może stanowić skuteczną podstawę do oddalenia powództwa banku, przynajmniej w zakresie przewyższającym kapitał kredytu. Warto mieć na uwadze, że SKD nie obejmuje kosztów windykacji, które pozostają odrębną kategorią.
Uprawnienia i korzyści konsumenta po zastosowaniu SKD
Po ustaleniu zasad SKD konsument może liczyć na:
– spłatę jedynie kapitału, bez odsetek i innych kosztów,
– możliwość ubiegania się o zwrot nadpłaconych odsetek, prowizji i opłat, jeżeli umowa została wykonana,
– istotne obniżenie przyszłego salda zadłużenia oraz miesięcznych obciążeń,
– w praktyce – zabezpieczenie przed jednostronnym skróceniem okresu umowy przez kredytodawcę lub wypowiedzeniem umowy z powodu zastosowania SKD.
Wyrok TSUE (sprawa Lexitor) i jego znaczenie dla SKD
W orzeczeniu z 13 lutego 2025 r. (sprawa C-472/23 Lexitor) Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej podkreślił, że RRSO musi być podawane w sposób precyzyjny i zgodny z formułą ustawową, a brak przejrzystości i możliwość jednostronnego zwiększenia kosztów stwarzają ryzyko naruszenia obowiązku informacyjnego. TSUE wskazał, że błędne przedstawienie RRSO lub niejasne uzależnienie opłat od trudnych do zweryfikowania wskaźników może pozbawiać konsumenta możliwości dokonania świadomego wyboru i stanowić podstawę do zastosowania sankcji – włączając mechanizmy analogiczne do SKD. Jednocześnie Trybunał zaakcentował, że stosowanie sankcji powinno kierować się zasadą proporcjonalności i należeć do kompetencji sądu krajowego.
Sankcja kredytu darmowego to istotne narzędzie ochrony konsumenta wobec łamania obowiązków informacyjnych i formalnych przez kredytodawców. Skorzystanie z SKD może prowadzić do znaczącego zmniejszenia kosztów kredytu i odzyskania nadpłat, lecz z naszej praktyki wynika, że działanie wymaga starannej analizy umowy oraz rzetelnego udokumentowania naruszeń. Dlatego też zaleca się, by każdą sprawę poprzedzić konsultacją prawną – najlepiej w kancelarii adwokackiej, która zapewni profesjonalne przygotowanie oświadczenia, reprezentację oraz wsparcie procesowe w ewentualnym sporze z bankiem.
Jeżeli temat wydał się Państwu interesujący zapraszam do odwiedzenia www.firmapodkontrola.pl
adwokat Agnieszka JUCHNO-MARCJAN
