Zawarcie małżeństwa to nie tylko decyzja emocjonalna, ale także prawna i finansowa. W polskim systemie prawnym podstawowym ustrojem majątkowym jest wspólność ustawowa, która powstaje z chwilą zawarcia małżeństwa – o ile małżonkowie nie podpiszą wcześniej umowy majątkowej (tzw. intercyzy). Wspólność ta oznacza, że w zasadzie wszystkie dochody uzyskane w trakcie małżeństwa wchodzą do majątku wspólnego. Jednocześnie istnieje jednak majątek osobisty każdego z małżonków – obejmujący m.in. przedmioty nabyte przed ślubem, darowizny czy spadki. W praktyce bardzo często pojawia się problem: co zrobić, gdy małżonkowie inwestują środki z majątku wspólnego w majątek osobisty jednego z nich?
Nakłady na majątek osobisty – istota problemu
Wyobraźmy sobie sytuację:
– Żona jeszcze przed ślubem otrzymała w darowiźnie mieszkanie. Jest to jej majątek osobisty.
– Po zawarciu małżeństwa małżonkowie postanawiają wyremontować lokal, korzystając z oszczędności i bieżących dochodów, a więc środków z majątku wspólnego.
Remont zwiększa wartość mieszkania, ale formalnie nadal należy ono wyłącznie do żony. W momencie rozwodu mąż może domagać się zwrotu nakładów poczynionych z majątku wspólnego na majątek osobisty żony.
Podobne sytuacje dotyczą:
– modernizacji domu odziedziczonego przez jednego z małżonków,
– spłaty kredytu hipotecznego zaciągniętego na mieszkanie kupione jeszcze przed ślubem,
– zakupu drogich sprzętów czy instalacji (np. pompy ciepła, fotowoltaiki) do nieruchomości stanowiącej własność jednego z małżonków.
Jak wyglądają rozliczenia?
Zgodnie z art. 45 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, przy podziale majątku wspólnego sąd uwzględnia nakłady i wydatki dokonane z majątku wspólnego na majątek osobisty. W praktyce oznacza to, że małżonek, którego majątek osobisty został wzbogacony, powinien zwrócić drugiemu równowartość poniesionych nakładów.
Przykład 1: remont mieszkania
Koszt generalnego remontu mieszkania wyniósł 200 tys. zł, sfinansowany został ze wspólnego konta małżonków. W momencie rozwodu mieszkanie nadal należy tylko do żony, ale sąd przy podziale majątku wspólnego uwzględni, że 200 tys. zł zostało „przesunięte” z majątku wspólnego do osobistego żony. Ostatecznie kwota ta powiększy część, którą otrzyma mąż.
Przykład 2: spłata kredytu
Mąż kupił przed ślubem dom na kredyt. Po zawarciu małżeństwa raty spłacane były z pensji obojga. W takim przypadku żona ma prawo domagać się zwrotu części odpowiadającej spłaconej kwocie, proporcjonalnie do jej udziału we wspólnych wydatkach.
Przykład 3: zakup sprzętu AGD
Jeżeli z majątku wspólnego zakupiono np. lodówkę czy pralkę do mieszkania stanowiącego majątek osobisty jednego z małżonków, to w praktyce sądy najczęściej uznają, że przedmioty te uległy zużyciu i nie ma podstaw do szczegółowego rozliczania takich drobnych wydatków. Znaczenie mają raczej większe inwestycje, podnoszące trwałą wartość majątku osobistego.
Na co zwrócić uwagę przed zawarciem małżeństwa?
Choć temat rozliczeń może brzmieć mało romantycznie, warto go przemyśleć jeszcze przed ślubem. Wiele sporów rozwodowych toczy się właśnie wokół nakładów na majątek osobisty. Oto kilka wskazówek:
– Rozważ zawarcie umowy majątkowej (intercyzy).
Małżonkowie mogą zdecydować, że każdy z nich zachowa odrębność majątkową. Dzięki temu uniknie się sytuacji, w której pieniądze jednego małżonka „przepływają” do majątku osobistego drugiego.
– Dokumentuj wydatki.
Faktury, przelewy bankowe, umowy – to wszystko może okazać się kluczowe w przypadku późniejszych rozliczeń. Bez dowodów wykazanie, że nakład rzeczywiście miał miejsce, bywa trudne.
– Zastanów się nad formą inwestycji.
Jeżeli planujesz remont domu należącego tylko do współmałżonka, można rozważyć wpisanie siebie jako współwłaściciela albo ustanowienie udziału w prawie własności. Dzięki temu inwestycja nie będzie traktowana jako nakład na cudzy majątek, lecz jako wspólne przedsięwzięcie.
– Rozmawiajcie otwarcie o finansach.
Wiele konfliktów ma źródło w braku komunikacji. Jasne ustalenia – jeszcze przed poniesieniem wydatku – mogą oszczędzić nerwów i pieniędzy w przyszłości.
I tym sposobem dobrnęliśmy do końca dzisiejszego artykułu. Rozliczenia nakładów na majątek osobisty małżonka to temat, który często pojawia się dopiero w sytuacji kryzysowej – podczas rozwodu. Warto jednak pomyśleć o nim zawczasu. Kluczowe jest zrozumienie, że choć małżonkowie żyją „na wspólnym gospodarstwie”, to prawo rozróżnia majątek wspólny i osobisty. Świadomość tego podziału, staranne dokumentowanie wydatków oraz ewentualne zawarcie intercyzy mogą znacząco ułatwić przyszłe rozliczenia. Małżeństwo to wspólna droga życiowa, ale rozsądne podejście do kwestii finansowych pozwala uniknąć bolesnych sporów, gdyby drogi kiedyś się rozeszły.
Działajmy rozważnie.
adwokat Agnieszka JUCHNO-MARCJAN
