Listopad to miesiąc szczególny w naszym kalendarzu, a zaduma i pamięć o zmarłych to motywy przewodnie tego miesiąca. Jak co roku (aż trudno uwierzyć, że artykuły prawne mojego autorstwa ukazują się już od ponad 4 lat!) listopad jest miesiącem, w którym nawiązuję do porządkowania swoich spraw spadkowych jeszcze za życia. Osobiście ubolewam nad tym, że często brakuje nam odwagi, żeby poruszyć kwestie spadkowe w gronie najbliższych. Obawiamy się, że krewny źle poczyta nam tematy dziedziczenia, niestety później zbieramy żniwo naszych obaw.
Pamiętajmy, że testamenty sporządzone u kresu życia, szczególnie, gdy cierpimy na schorzenia mające wpływ na naszą świadomość i zdrowie psychiczne są łatwiejsze do unieważnienia ich w przyszłości w postępowaniu sądowym. Sprawy trwają często długie lata, są skomplikowane, ale też nieprzyjemne. Siedzimy przecież często na sali sądowej po dwóch przeciwnych stronach, co może wiązać się z przykrym doświadczeniem.
Tyle czasu, kosztów, ale przede wszystkim tyle nerwów i stresów pozwoliłoby nam zaoszczędzić uporządkowanie spraw za życia. Tematyka dziedziczenia i rozporządzeń testamentowych jest dość skomplikowana, niemniej skorzystanie z porady adwokata zdaje się być kosztem, który jest tego wart, koszt ten jest naprawdę kroplą w morzu wydatków, z którymi przyjdzie się zmierzyć naszym bliskim w postępowaniu sądowym. Może się również okazać, że pierwsze wątpliwości pozwoli nam rozwiać rozmowa z notariuszem, który może służyć radą, jeżeli zdecydujemy się na testament notarialny.
To może, ażeby przejść od dywagacji do konkretów, przypomnę w dwóch słowach o tym, czym jest testament. Spadkodawca może sporządzić ważny testament w ten sposób, że napisze go w całości pismem ręcznym (własnoręcznie), podpisze i opatrzy datą (art. 949 § 1 k.c.). Tytuł „testament”, oznaczenie adresu czy numerów dowodów osobistych nie są konieczne, jednak są pożądane, gdyż ułatwiają ustalenie, czy pismo jest testamentem, kto jest spadkodawcą, a kto spadkobiercą. Sporządzić testament może tylko ta osoba, która ma pełną zdolność do czynności prawnych (art. 944 § 1 k.c.).
Aby stwierdzić, że testament powołuje spadkobiercę, musi on generalnie rozrządzać masą spadkową, np. przez stwierdzenia: „powołuję do całości spadku”, „powołuję do 1/3 spadku”. Powołanie spadkobiercy w testamencie musi być bezwarunkowe, to znaczy dziedziczenia nie można uzależniać od spełnienia jakiegokolwiek warunku lub od jakiegoś terminu. Brak daty nie pociąga za sobą nieważności testamentu własnoręcznego, chyba że wywołuje wątpliwości co do zdolności spadkodawcy do sporządzenia testamentu, co do treści testamentu lub co do wzajemnego stosunku kilku testamentów.
Testament może zawierać rozrządzenie ostatniej woli tylko jednego spadkodawcy (art. 942 k.c.).
Podpis, podobnie jak całe oświadczenie, musi być własnoręczny. Jeżeli mamy wątpliwość, warto ją skonsultować ze specjalistą. Ustawodawca przewidział bowiem nie tylko prostą wersję testamentu ograniczającą się do wskazania kręgu osób, którym spadek jest zapisany, ale dążąc do możliwie najwierniejszego oddania ostatniej woli zakres działań, z których możemy skorzystać jest znacznie szerszy. Zapis testamentowy, zapis windykacyjny, wydziedziczenie i zachowek to tematy, nad którymi warto się zastanowić już na etapie rozważań przed sporządzeniem testamentu. ©℗
adwokat Agnieszka JUCHNO-MARCJAN
