Zbliżający się listopad bywa zawsze czasem szczególnej zadumy, a nasze myśli kierują się ku tym, którzy odeszli. W dzisiejszym artykule pragnę Państwu przybliżyć niegodność dziedziczenia, która warta jest rozważenia, szczególnie gdy stosunki rodzinne ze spadkodawcą nie były najlepsze. Z pomocą przychodzi nam art. 928 kodeksu cywilnego, który precyzuje przesłanki niegodności, a dokładniej:
§ 1. Spadkobierca może być uznany przez sąd za niegodnego, jeżeli:
1) dopuścił się umyślnie ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy;
2) podstępem lub groźbą nakłonił spadkodawcę do sporządzenia lub odwołania testamentu albo w taki sam sposób przeszkodził mu w dokonaniu jednej z tych czynności;
3) umyślnie ukrył lub zniszczył testament spadkodawcy, podrobił lub przerobił jego testament albo świadomie skorzystał z testamentu przez inną osobę podrobionego lub przerobionego;
4) uporczywie uchylał się od wykonywania wobec spadkodawcy obowiązku alimentacyjnego określonego co do wysokości orzeczeniem sądowym, ugodą zawartą przed sądem albo innym organem, albo inną umową;
5) uporczywie uchylał się od wykonywania obowiązku pieczy nad spadkodawcą, w szczególności wynikającego z władzy rodzicielskiej, opieki, sprawowania funkcji rodzica zastępczego, małżeńskiego obowiązku wzajemnej pomocy albo obowiązku wzajemnego szacunku i wspierania się rodzica i dziecka.
Dwie ostatnie przesłanki stanowią nowość i z tego względu poświęcę im kilka słów. Tymczasem warto też zaznaczyć, że uznania spadkobiercy za niegodnego może żądać każdy, kto ma w tym interes, a z żądaniem takim może wystąpić w ciągu roku od dnia, w którym dowiedział się o przyczynie niegodności, nie później jednak niż przed upływem lat trzech od otwarcia spadku. Co istotne spadkobierca nie może być uznany za niegodnego, jeżeli spadkodawca mu przebaczył.
Wracając do wymienionych wyżej przesłanek, a właściwie do obowiązku alimentacyjnego należy wskazać, że uchylanie się od niego oznacza w pierwszej kolejności niespełnianie kolejnych rat alimentacyjnych. Znaczenie ma tu sytuacja, w której działania zobowiązanego do alimentacji cechują się uporczywością. Nie zmienia to faktu, że w takich sytuacjach niezbędna będzie szczególnie wnikliwa analiza stanu faktycznego z uwagi na daleko idące skutki orzeczenia niegodności.
Ustawą z 28.07.2023 r. wprowadzono także przesłankę niegodności dziedziczenia tj. niewywiązywanie się z obowiązku wzajemnego szacunku i wspierania się rodzica i dziecka. Obowiązek taki, wynika jednoznacznie z art. 87 k.r.o. i chociaż wymuszenie wykonywania obowiązku z art. 87 k.r.o. nie może być egzekwowane w drodze przymusu, to jego niewykonywanie obowiązków może jednak powodować ujemne konsekwencje prawne, m.in. możliwość wydziedziczenia wobec uporczywego niedopełniania wobec spadkodawcy obowiązków rodzinnych.
Należy pamiętać o tym, ze każda sytuacja jest inna i dlatego warto omówić swój przypadek z prawnikiem posiadającym doświadczenie w sprawach tego rodzaju.
adwokat Agnieszka JUCHNO-MARCJAN
