Dla wielu osób rodzicielstwo jest wspaniałym darem i spełnieniem marzeń. Właściwe naszej naturze jest bardzo silne przywiązanie emocjonalne do rodziców, będąc dziećmi i do dzieci, będąc rodzicami. W naszej kulturze występuje więc pierwotne poczucie obowiązku, aby troszczyć się o najbliższych członków rodziny, co w prawie może znaleźć odzwierciedlenie jako obowiązek alimentacyjny. Pamiętajmy, że jak zawsze – w życiu bywa różnie i zdarzają się również rodzice, którzy takową opiekuńczością się nie wykazują, wprost przeciwnie, porzucają dzieci, krzywdzą je, zadają psychiczne czy fizyczne cierpienia. Czy więc prawo przyznaje prawo do żądania alimentów od dzieci również takim rodzicom?
Alimenty kojarzą się nam najczęściej z obowiązkiem wypłacania określonej kwoty przez jednego z rodziców na rzecz dziecka, do rąk drugiego z rodziców. Spraw tego typu jest najwięcej, jednakże obowiązek świadczenia alimentów rozciąga się na szerszy krąg osób. Dotyczy on bowiem krewnych w linii prostej, tj. zarówno wstępni – rodzice, dziadkowie itd., jak i zstępni – dzieci, wnukowie, a nawet dalsze pokolenia. Poza nimi zobowiązane jest również rodzeństwo – ci jednak są zobowiązani w ostatniej kolejności, po zstępnych i wstępnych.
W przypadku alimentów na dzieci kwestia ta jest uprzywilejowana, dopóki bowiem dziecko jest niepełnoletnie i niesamodzielne finansowo, rodzice nie mogą uchylić się od obowiązku świadczenia alimentacyjnego. Sytuacja komplikuje się w przypadku, gdy chodzi o dorosłego krewnego, bowiem ten może oczekiwać alimentów, tylko gdy pozostaje w niedostatku.
Rodzice pozostający w niedostatku mogą więc żądać alimentów od samodzielnych dzieci. Te z kolei są zobowiązane unieść ten ciężar na miarę swoich możliwości majątkowych i zarobkowych. Gdy w tle są przykre zdarzenia rodzinne, ciężar tego obowiązku ma wymiar nie tylko finansowy, ale dotyczy również spraw emocjonalnych i honorowych. Obciążenie dorosłego dziecka obowiązkiem utrzymywania takiego rodzica, który np. był alkoholikiem i krzywdził rodzinę, porzucił dziecko czy nigdy sam nie brał udziału w utrzymywaniu dziecka – wyrządzałoby tej osobie dodatkową krzywdę.
Nie może więc mieć miejsca wykorzystywanie przyznanych uprawnień z takim skutkiem, że krzywdziłoby ono niewinną osobę, tak jak w rzeczonym przykładzie. Dlatego właśnie prawo przewiduje możliwość uchylenia się od takiego niesprawiedliwego obowiązku.
Gdy otrzymamy więc z sądu pozew o alimenty od krewnego, który postępował wobec nas niegodnie, wyrządzał krzywdę czy sprawiał cierpienie, należy podnieść te okoliczności przed sądem. Musimy wykazać, że żądanie od nas alimentów jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, prowadzi bowiem do pokrzywdzenia nas – przez nakazanie utrzymywania niegodziwie postępującego członka rodziny.
Szczególnie ważne jest jednak to, że możliwość uchylenia się od alimentów jest naszym prawem – nie musimy więc z niego korzystać, a tylko od nas zależy, czy użyjemy tej możliwości. Mechanizm ten działa również odwrotnie – sąd nie może zwolnić nas z tego obowiązku, jeżeli sami wyraźnie nie zdecydujemy się skorzystać z naszego prawa. ©℗
adwokat Agnieszka JUCHNO-MARCJAN
