1 września, rocznica napaści hitlerowskich Niemiec na Polskę i początku drugiej wojny światowej, jest we współczesnych Niemczech także Dniem Przeciwko Wojnie (Antikriegstag). Agresję na Polskę przypomni dziś wieczorem w Berlinie oficjalne spotkanie na placu Askańskim, gdzie ma powstać pomnik upamiętniający napaść na Polskę. Z powodu pandemii w otwartym spotkaniu weźmie udział ograniczona liczba osób.
Inicjatorzy pomnika proponują, żeby część placu Askańskiego zmieniła nazwę na plac 1 września 1939. Planują też, że obok pomnika powstanie placówka edukacji i dokumentacji, gromadząca i upowszechniająca materiały o ofiarach III Rzeszy.
Kolejną uroczystość w Berlinie zaplanowano dziś przed południem przy placu Ernsta Reutera. Zostanie tam odsłonięta tablica upamiętniająca żołnierzy I Armii Wojska Polskiego uczestniczących w walkach o Berlin w maju 1945 r.
Dziś (godz. 18) Niemiecki Instytut Kultury Polskiej (DPI) organizuje rocznicowe spotkanie na pl. Askańskim. Transmisja: www.facebook.com/deutschespoleninstitut. Gości przywita prof. dr Rita Süssmuth, jedna z inicjatorek ufundowania tam pomnika, była przewodnicząca Bundestagu, prezydentka DPI. Krótkie mowy rocznicowe i przemówienia wygłoszą dr Dietmar Woidke, koordynator rządu federalnego ds. współpracy z Polską i premier Brandenburgii, oraz prof. Andrzej Przyłębski, ambasador RP w Berlinie, jak też współinicjatorzy pomnika: prof. dr Peter Oliver Loew, dyrektor DPI, i Uwe Neumärker, dyrektor Fundacji Pomnik Pomordowanych Żydów Europy. Po minucie ciszy zostanie zagrany menuet Johanna S. Bacha. Wiersz Wisławy Szymborskiej „Koniec i początek” – „Ende und Anfang” po polsku i niemiecku odczyta Emilie Mansfeld z berlińskiego biura DPI, koordynatorka projektu „Polski Pomnik” („Polendenkmal”).
Jutro (środa, godz. 18) Niemiecki Instytut Kultury Polskiej zaprasza na oficjalną premierę on-line 45-minutowego filmu „Polen ’39. Jak niemieccy żołnierze stali się mordercami”. Autorami filmu, który powstał na zamówienie stacji Phoenix i Arte, są znani dokumentaliści Jean-Christoph Caron i Alexander Hogh.
Ich nowy film, łączący materiały archiwalne, zdjęcia współczesne i grafiki wykonane najnowszymi technikami, jest oparty na dziennikach trzech niemieckich żołnierzy, którzy uczestniczyli w napaści na Polskę: 27-letniego Waltera L., 44-letniego Wilhelma Hosenfelda i 27-letniego esesmana Ericha Ehlersa. Film przypomina zbrodnie SS i Wehrmachtu m.in. we wsi Pludwiny i miasteczku Końskie, obóz w Pabianicach, morderstwa, egzekucje, gwałty.
Wydarzenia komentują polscy i niemieccy historycy: Włodzimierz Borodziej, Jochen Böhler, Dawid Golik, Cezary Król, Maren Röger, Sybille Steinacherr i Detlef Fechtenhauer, psycholog społeczny. Pokazana jest Leni Riefenstahl, autorka filmu „Feldzug nach Polen”.
Po wojnie Walter L. był ukochanym przez wnuki dziadkiem. Los Ericha Ehlersa jest nieznany. Wilhelm Hosenfeld był w czasie wojny w Warszawie, ratował Żydów i Polaków, pomagał m.in. Władysławowi Szpilmanowi. W 1945 r. znalazł się w niewoli radzieckiej. Został stracony w 1952 r. Po latach państwo Izrael uhonorowało go pośmiertnie medalem Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata.
Po projekcji zapowiedziana jest rozmowa z Alexandrem Hoghem, a następnie dyskusja, w której wezmą udział: prof. Peter Oliver Loew, Uwe Neumärker, Manfred Mack (DPI) i Emilie Mansfeld. Udział w spotkaniu można zgłosić pod adresem www.facebook.com/deutschespoleninstitut. Film jest dostępny na stronie: www.phoenix.de/sendungen/dokumentationen/polen-39-a-1205355.html.
* * *
Ernst-Reuter-Platz to jedno z centralnych miejsc w zachodniej części Berlina. Znajduje się już przy nim antywojenny pomnik „Ogień”, dzieło urodzonego w Szczecinie berlińskiego rzeźbiarza Bernharda Heiligera. Tablica, której pomysł zgłoszono kilka lat temu, zostanie odsłonięta przed głównym gmachem Uniwersytetu Technicznego. Powstała z inicjatywy Kamila Majchrzaka ze Stowarzyszenia Ofiar Prześladowań Reżimu Nazistowskiego (VVN-BdA), którego ojciec uczestniczył w walkach o Berlin, oraz studentów uniwersytetu z organizacji wymiany studenckiej AStA. Inicjatywę wsparły władze dzielnicy Charlottenburg-Wilmersdorf z burmistrzem Reihardem Naumannem, który weźmie udział w odsłonięciu tablicy razem z ambasadorem RP w Berlinie Andrzejem Przyłębskim.
Tablica wykonana z brązu, której projekt przygotowała rzeźbiarka Anna Kaufamnn, zostanie umieszczona na 3-metrowym metalowym drzewcu. Przypomina biało-czerwoną flagę Polski umieszczoną przez żołnierzy I Dywizji im. Tadeusza Kościuszki 2 maja 1945 r. na pobliskiej Kolumnie Zwycięstwa (Siegessäule). Tamtego dnia polscy żołnierze przełamali opór Niemców broniących się w gmachu ówczesnej Wyższej Szkoły Technicznej. Na tablicy znajdzie się napis w językach niemieckim, polskim i angielskim: „Pamięci Żołnierzy i Kobiet-Żołnierzy I Armii Wojska Polskiego, uczestników bitwy o Berlin w 1945 r., walczących jako część Koalicji Antyhitlerowskiej w dzielnicach Charlottenburg i Tiergarten o wyzwolenie Polski i Europy od faszyzmu”.
W uroczystości, która przebiegnie pod hasłem „Dziękujemy!”, wezmą udział uczestnicy walk o Berlin – płk Eugeniusz Skrzypek, b. żołnierz I Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki, i płk Andrzej Koleśnicki, b. żołnierz 5. Batalionu Artylerii Ciężkiej – oraz Elżbieta Sadzyńska, ofiara hitlerowskich wysiedleń z Warthegau, której mąż, kmdr. Józef Czerwiński, żołnierz 27. Wołyńskiej Dywizji AK, dołączył do I Dywizji Kościuszkowskiej i walczył o Berlin. Wczoraj goście z Polski byli w berlińskim Centrum Dokumentacji Nazistowskich Robót Przymusowych, gdzie opowiadali o drugiej wojnie światowej i walkach o Berlin. Dziś rano zaplanowano składanie wieńców przy pomniku Polskiego Żołnierza i Niemieckiego Antyfaszysty. Wieczorem kino „Lichtblick” przypomni film Christiana Carlsena „Nie zmarnujcie tego, co wywalczyliśmy” („Vergesst nicht unseren Kampf!”), który ma podtytuł: „Polscy wyzwoliciele i wyzwolicielki od faszyzmu”. W przygotowaniach do uroczystości uczestniczył Związek Kombatantów RP i Byłych Więźniów Politycznych.
Dziś w wielu miastach RFN odbywają się antywojenne spotkania organizowane przez Federację Niemieckich Związków Zawodowych (DGB).
(b.t.)
Na zdjęciu głównym: Plac Askański w Berlinie. Wojnę przetrwały tylko resztki dworca kolejowego.
Fot. Wikipedia (domena publiczna)
