Najwyższa Izba Kontroli właśnie opublikowała raport o wynikach kontroli zarządzania nekropoliami komunalnymi przez samorządy. Wśród lustrowanych był również Szczecin. Z wnioskiem z wystąpienia pokontrolnego: „W ocenie NIK, zadania dotyczące zarządzania sześcioma cmentarzami komunalnymi położonymi w Gminie Miasto Szczecin, w latach 2014-15, nie były przez Zakład Usług Komunalnych realizowane prawidłowo".
Kontrolerzy NIK prowadzili swe czynności w okresie od 15 stycznia do 15 kwietnia 2016 r. Z wnioskami, jaki w ogólnopolskim raporcie został opisany następująco: „Skontrolowane samorządy często lekceważyły kwestie zarządzania cmentarzami komunalnymi. Większość ograniczała się do spraw podstawowych: zapewnienia miejsc pochówku i kontroli czystości. Pozostałe zadania zlecano na zewnątrz, nie sprawdzając ani jak, ani nawet czy zostały wykonane. W efekcie – wbrew prawu – zarządzający cmentarzami zyskiwali uprawnienia szersze niż powinni mieć. Sami ustalali np. ceny za miejsca pochówku lub równocześnie z cmentarnymi usługami komunalnymi - mimo ustawowego zakazu – prowadzili komercyjne usługi pogrzebowe". Oraz: „Mimo braku rzetelnego nadzoru, NIK pozytywnie, poza kilkoma wyjątkami, oceniła zapewnienie zadowalającego stanu sanitarnego i technicznego cmentarzy przez podmioty prowadzące. Najpoważniejsze nieprawidłowości wystąpiły na oddanym do użytkowania w 2013 roku Cmentarzu Zachodnim w Szczecinie, gdzie stwierdzono zapadnięte groby oraz błoto. Cmentarz został zlokalizowany na terenie, na którym występują niekorzystne warunki geologiczne, co wynikało z badań geotechnicznych przeprowadzonych w 2008 r. (…)Wyniki kontroli potwierdzają, że pomimo systematycznie prowadzonych robót odwadniających, warunki te ulegają jedynie czasowej poprawie".
Jak jeszcze zaznaczył się Szczecin we wnioskach pokontrolnych NIK? W raporcie napisano: „Nieporządek oraz składowanie odpadów w miejscach do tego nieprzeznaczonych stwierdzono podczas oględzin zabytkowego Cmentarza Centralnego: obok niezapełnionych kontenerów na odpady, widoczne były nieuporządkowane śmieci leżące w miejscach nieprzeznaczonych do ich składowania, alejki cmentarne były uszkodzone przez korzenie drzew, co stwarzało ryzyko zagrożenia bezpieczeństwa osób odwiedzających cmentarz". I jeszcze, kontroler NIK stwierdził nieprawidłowości w prowadzeniu dokumentacji cmentarnej zarówno największej szczecińskiej nekropolii, jak też Cmentarza Zachodniego (ul. Bronowicka). Jak choćby ten, że w jednym - na 60 skontrolowanych wpisów - w księdze osób pochowanych wskazano datę oraz miejsce niezgodne z aktem zgonu. Nadto „księga grobów prowadzona dla Cmentarza Centralnego nie zawierała - we wszystkich skontrolowanych przypadkach - numeru ewidencyjnego, adnotacji o wpisie nagrobków do rejestru zabytków i adnotacji o wniesionych zastrzeżeniach i opłatach, co było niezgodne z rozporządzeniem w sprawie prowadzenia ewidencji grobów". Poza tym „ZUK w latach 2014-2015 prowadził sprzedaż pocztówek, map i planów CC, pomimo iż zadanie to nie zostało mu formalnie przekazane do realizacji", np. zarządzeniem prezydenta miasta, a co też „wykraczało poza zamknięty katalog zadań określonych w ustaie o finansach publicznych".
- Ponadto Prezydent Miasta Szczecin, będący zarządcą 6 cmentarzy ustalił jednolite stawki opłat za miejsca grzebalne na 5 cmentarzach, a za miejsca grzebalne na Cmentarzu Zachodnim przy ul. Bronowickiej, ustalił niższe opłaty, kierując się potrzebą zagospodarowania cmentarza oraz znikomym zainteresowaniem pochówkami na nowo wybudowanym cmentarzu. Przykładowo opłata za miejsce w grobie dwuosobowym na Cmentarzu Zachodnim wynosiła 725 zł, podczas gdy na pozostałych cmentarzach 1046 zł - dodaje Karolina Wirszyc-Sitkowska z Delegatury NIK w Szczecinie.
NIK wytknęła również inne nieprawidłowości w zarządzaniu cmentarzami komunalnymi w Szczecinie. Po pierwsze, stosowanie regulaminu cmentarzy oraz zasad prowadzenia robót budowlanych na nich w oparciu o zarządzenie prezydenta, choć prawo to przysługuje wyłącznie Radzie miasta, jak stanowi ustawa o samorządzie gminnym. Po drugie, wprowadzenie zarządzeniem dyrektora ZUK zasad udostępniania miejsca do pochówku zmarłych na terenie cmentarzy komunalnych Szczecina, choć to również wyłączna dyspozycja - do stanowienia aktów prawa miejscowego - Rady Miasta. Po trzecie, „ZUK wykonywał zadania własne Gminy w zakresie cmentarnictwa na nieruchomościach gruntowych stanowiących cmentarze komunalne na działkach, które nie zostały przekazane w trwały zarząd ZUK", czyli wbrew zapisom ustawy o gospodarce nieruchomościami".
* * *
W ramach kontroli koordynowanej „Zarządzanie cmentarzami komunalnymi” Delegatura NIK w Szczecinie przeprowadziła kontrolę nie tylko w szczecińskim magistracie, ale również w 3 innych urzędach gmin, tj. w Choszcznie, Kołobrzegu i w Trzebiatowie. Także w 4 jednostkach realizujących usługi w tym zakresie, czyli - oprócz Zakładu Usług Komunalnych w Szczecinie - w Gminnym Ośrodku Sportu Turystyki i Rekreacji w Dźwirzynie, Miejskim Przedsiębiorstwie Gospodarki Komunalnej Sp. z o. o. w Choszcznie oraz w Zarządzie Dróg i Gospodarki Komunalnej w Trzebiatowie.
- Delegatura pozytywnie, mimo stwierdzonych nieprawidłowości, oceniła działalność kontrolowanych jednostek - informuje Karolina Wirszyc-Sitkowska ze szczecińskiej Delegatury NIK. - Natomiast nieprawidłowości polegały m.in. na nieprzekazaniu terenów cmentarzy w zarząd podmiotom wykonującym zadania, ustalania regulaminów i opłat cmentarnych przez prezydentów, burmistrzów, wójtów bądź dyrektorów realizujących zadanie własne gminy, podczas gdy winny to ustalać organy stanowiące gmin (rady). Zdaniem NIK (uwzględniając ogólnopolskie wyniki kontroli), wpływ na to miało nieokreślenie przez ustawodawcę zakresu usług cmentarnych, co znacząco utrudniało rzetelne kalkulowanie opłat i sprzyjało uznaniowości przy ustalaniu katalogu usług w cennikach gmin.
Arleta NALEWAJKO
Fot. M.WINCONEK (arch.)
