Dyrektor Instytutu Biologii US: "Na Odrze dzieje się właśnie olbrzymia katastrofa"

Fot. archiwum autora  

Z profesorem Robertem Czerniawskim, dyrektorem Instytutu Biologii Uniwersytetu Szczecińskiego, rozmawia Alan Sasinowski

- Czy to, co teraz dzieje się na drugiej najdłuższej rzece w Polsce, można nazwać "śmiercią Odry"?

- O śmierci rzeki moglibyśmy mówić wtedy, gdyby zginęły wszystkie organizmy. W tym przypadku mamy do czynienia ze śniętymi rybami, zginęły też bezkręgowce, ale rośliny mają się bardzo dobrze. W przyrodzie jest tak, że jedne organizmy zostaną zastąpione przez inne, lepiej dostosowane do nowych warunków. To wszystko nie zmienia faktu, że na Odrze dzieje się właśnie olbrzymia katastrofa. Bioróżnorodność na pewno się zmniejszy. 

- Czy tę katastrofę można porównać do jakiegoś innego wydarzenia, które miało miejsce w ostatnich latach w  Polsce?

- Nie przypominam sobie sytuacji, żeby zatrucie wody nastąpiło na tak dużym odcinku w tak ważnej rzece, żeby było tak wiele śniętych ryb. Można powiedzieć, że to ewenement. 

- Jaka jest skala strat?

- Większa niż widzimy. To olbrzymia tragedia. W tej chwili widzimy tylko dryfujące ryby. Tymczasem dużo więcej ryb zalega na dnie rzeki. Przy wysokim stężeniu siarkowodoru te ryby, mówiąc potocznie, zaczną gazować. Dlatego możemy spodziewać się kolejnej fali - tym razem z gnijącymi rybami. Dlatego dobrze, że stosowane są zapory. I szkoda, że nie zareagowano wcześniej - o ile więcej ryb można by wtedy wyłapać. Podczas drugiej fali zapory także powinny być ustawione.    

- Jakie zatruta Odra będzie miała konsekwencje dla mieszkańców?

- Zaznaczam, że to prywatna opinia: to może być poważny problem dla całej społeczności Polski mieszkającej na jej zachodnim skraju. Już teraz protestują rybacy i wędkarze, którzy tracą źródła dochodu. W tle są problemy sklepów wędkarskich. Cios otrzymała turystyka wzdłuż Odry. Nie wiadomo, co z rekreacyjnym korzystaniem z rzeki, zaraz możemy mieć poważny problem sanitarny, zwłaszcza przy tak małym stężeniu tlenu i przy tak niskim stanie wód.

- Kto zatruł rzekę?

- Tego nikt nie wie. Trwa śledztwo. Nie spodziewałbym się jednak, że jedno pojedyncze wydarzenie było w stanie oddziaływać na całą Odrę. To raczej ciąg wydarzeń, efekt wielu czynników. Czynnikiem, który mógł pogłębić problem, są prace utrzymaniowe na Odrze, które wywołały ruch osadów, uwolniły metale ciężkie. Odra od zawsze jest tak zwaną rzeką przemysłową. Przez betonowanie, prostowanie, zawężanie woda spływa do Bałtyku szybciej, a tym samym szybciej przenosi ewentualne zagrożenia. Wody jest mało, stężenie różnych składników się zwiększa. Odra nie ma tej chwili zdolności samooczyszczania. Przynajmniej na kilku odcinków trzeba ją renaturyzować. 

- No właśnie. Jakie są wnioski z tej katastrofy. Co możemy zrobić, żeby się nie powtórzyła?

- Po pierwsze: niezbędne jest ciągłe monitorowanie stanu wód naturalnych. Podkreślam: ciągłe. Tylko to może uchronić nas przed kolejną spóźnioną reakcją. Po drugie: musi zmienić się sposób myślenia o zarządzaniu wodami naturalnym, trzeba bardziej dbać o ich jakość. Nie jestem przeciwny żegludze. Ale do tej kwestii można podejść w inny sposób. Po trzecie: kary za zrzucanie substancji szkodliwych do rzek są zbyt niskie. I najważniejsza sprawa: musimy zmodernizować oczyszczalnie ścieków, zwłaszcza te małe samorządowe. Niestety skupiamy się na wykorzystywaniu wód, ale nie sprawdzamy, jaka jest ich wydolność. 

- Dziękuję za rozmowę.©℗