Rybactwo śródlądowe w Polsce jest sektorem zróżnicowanym, posiadającym własną specyfikę ukształtowaną przez uwarunkowania geograficzno-środowiskowe i społeczno-gospodarcze. Wśród warunków geograficzno-środowiskowych najważniejszymi są: ilość, rodzaj i jakość wody oraz klimat i temperatura. Zmiany społeczno-gospodarcze zachodzące w polskim rybactwie wytyczane są przez Wspólną Politykę Rybacką oraz inne polityki i strategie – przede wszystkim z zakresu ochrony środowiska, ochrony zdrowia zwierząt oraz gospodarowania wodami. Opracowywane są one zarówno przez administrację wspólnotową, jak i krajową.
Sposób wykonywania rybactwa śródlądowego w znacznej mierze kształtowany jest również przez tradycję (np. tradycyjne metody chowu i połowu ryb, przyzwyczajenia konsumentów) oraz silnie zakorzenioną w Polakach przedsiębiorczość. Specyfika polskiego rybactwa przejawia się choćby w tym, że akwakultura prowadzona jest wyłącznie z wykorzystaniem wód słodkich (śródlądowych) i opiera się praktycznie na produkcji ryb, z czego dwa gatunki – karp i pstrąg – mają fundamentalne znaczenie. Z kolei rybołówstwo śródlądowe polega na zrównoważonym wykorzystywaniu możliwości produkcyjnych wód, przy czym zasoby ryb eksploatowane są równocześnie i w różnym stopniu zarówno przez rybaków zawodowych, jak i potężną rzeszę wędkarzy (ok. 1,5 miliona). Zarządzanie zasobami ryb, ich ochrona oraz szczegóły gospodarki zarybieniowej prowadzone są na podstawie 10-letniego planu gospodarki rybackiej – tzw. operatu rybackiego (opracowywanego dla poszczególnych obwodów rybackich wydzielanych na wodach publicznych).
Rodzaje i powierzchnia wód śródlądowych
Ogólna powierzchnia polskich wód śródlądowych (naturalnych i sztucznych) wynosi około 600 tys. ha, z czego:
- jezior niemal 300 tys. ha,
- rzek i potoków około 140 tys. ha,
- stawów rybnych około 70 (55) tys. ha,
- zbiorników zaporowych około 55 tys. ha,
- zalewisk i starorzeczy około 40 tys. ha.
Niemal wszystkie z wymienionych wód wykorzystywane są do celów rybackich. Ich rodzaj, powierzchnia, a także jakość decydują o sposobie prowadzonej gospodarki i mają wpływ na wielkość produkcji.
Rozmieszczenie i własność
Charakterystyczny rozkład wód na obszarze Polski został ukształtowany przez ostatnie zlodowacenie. Właśnie z tego względu północny obszar kraju obfituje w pojezierza, natomiast południowa część, pozbawiona jezior, stała się zagłębiem wielkopowierzchniowych stawów ziemnych typu karpiowego. Zasobne w wodę pojezierza są tradycyjnym miejscem lokalizacji licznych gospodarstw pstrągowych.
Należy jednak podkreślić, że na tle krajów europejskich zasoby wodne Polski nie są bogate (Polska znajduje się dopiero na 20. miejscu w Europie pod względem ilości wody przypadającej na 1 mieszkańca).
Niemalże wszystkie jeziora, rzeki i zbiorniki zaporowe należą zgodnie z Prawem wodnym do śródlądowych wód płynących i stanowią własność Skarbu Państwa, przez co nie podlegają obrotowi cywilnoprawnemu (nie mają prywatnych właścicieli).
Obiekty stawowe posiadają właścicieli prywatnych, a także były dzierżawione i przejmowane na własność z zasobów Agencji Nieruchomości Rolnych, gospodarującej ziemią i obiektami Skarbu Państwa przeznaczonymi do prywatyzacji po okresie transformacji ustrojowej. Obecnie gospodarowanie nieruchomościami rolnymi Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa realizowane jest przez Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa, który powstał 1 września 2017 r. i przejął w znacznej części zadania Agencji Nieruchomości Rolnej i Agencji Rynku Rolnego. Analogicznie rzecz się ma z wodami stojącymi (glinianki, wyrobiska pożwirowe oraz nieprzepływowe jeziora).
Gospodarka wodna i rybactwo
Gospodarowanie wodą należy do zadań ministra środowiska sprawującego nadzór nad prezesem Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej, któremu podlega siedem regionalnych zarządów gospodarki wodnej (RZGW). Dyrektorzy RZGW uczestniczą w procesie oddawania w użytkowanie obwodów rybackich, na które podzielone są powierzchniowe wody śródlądowe płynące (rzeki i jeziora).
Zgodnie z ustawą z 20 lipca 2017 r. Prawo wodne, wprowadzone zostaną – 1 stycznia 2018 r. – zmiany w obecnie obowiązujących przepisach oraz w zakresie struktury prawno-organizacyjnej organów właściwych w sprawach gospodarowania wodami. W celu wykonywania zadań publicznych utworzona zostanie państwowa osoba prawna pod nazwą: Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie.
Strukturę organizacyjną Wód Polskich będą stanowiły następujące jednostki organizacyjne:
1) Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej z siedzibą w Warszawie;
2) regionalne zarządy gospodarki wodnej z siedzibami w: Białymstoku, Bydgoszczy, Gdańsku, Gliwicach, Krakowie, Lublinie, Poznaniu, Rzeszowie, Szczecinie, Warszawie i we Wrocławiu;
3) zarządy zlewni;
4) nadzory wodne.
Organem właściwym do oddania w użytkowanie obwodów rybackich będzie dyrektor regionalnego zarządu Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie.
Ministrem właściwym do spraw rybołówstwa jest minister gospodarki morskiej i żeglugi śródlądowej. Odpowiada on za akty prawne regulujące system prawny rybactwa (w tym system kontroli) oraz współpracuje z wszystkimi organami i jednostkami, które posiadają kompetencje w tym obszarze (samorząd województwa, partnerzy społeczni, Państwowa Straż Rybacka, Instytut Rybactwa Śródlądowego itp.).
Stosownie do przedstawionych wcześniej informacji, rybactwo śródlądowe w Polsce obejmuje gospodarkę rybacką prowadzoną w naturalnych śródlądowych wodach powierzchniowych
i zbiornikach zaporowych oraz chów i hodowlę ryb słodkowodnych w stawach i innych urządzeniach technicznych.
Fot. Marek Czasnojć
