Wody Polskie są gotowe do zimowej osłony przeciwpowodziowej w sezonie 2024/2025. Pracownicy tej instytucji prowadzą prace utrzymaniowe, kontrolują stan rzek i urządzeń wodnych. W gotowości do akcji lodołamania jest flota 26 lodołamaczy na Wiśle, Odrze, Warcie i Noteci. Wszystko dla zapewnienia bezpieczeństwa mieszkańców, ich mienia oraz infrastruktury i zmniejszenia zagrożenia związanego z powodziami zimowymi.
Zimowa osłona przeciwpowodziowa trwa od grudnia do marca, a jej głównym zadaniem jest ochrona mieszkańców, ich mienia oraz infrastruktury przed zagrożeniami, które zdarzają się w tym okresie. W sezonie zimowym w przypadku wystąpienia niekorzystnych zjawisk atmosferycznych mogą się pojawić warunki sprzyjające tzw. powodziom zatorowym. Zatory lodowe na ciekach mogą doprowadzić do niebezpiecznego podpiętrzenia wody i potopień, a niekontrolowany pochód kry może zagrażać m.in. przeprawom mostowym czy infrastrukturze hydrotechnicznej.
Zimowa osłona
Wody Polskie zintensyfikowały działania na rzecz udrożnienia koryt cieków oraz zabezpieczenia uszkodzonych urządzeń wodnych w celu zmniejszenia potencjalnych zagrożeń w sezonie zimowym. Pełna gotowość jednostek Wód Polskich została osiągnięta w grudniu, za wyjątkiem miejsc, gdzie doszło do największych zniszczeń podczas wrześniowej powodzi. Trwają tam nadal prace mające na celu usunięcie jej skutków. Skupiają się one na najbardziej pilnych do likwidacji uszkodzeń.
Obecnie w stanie gotowości są wszystkie lodołamacze. Pracownicy Wód Polskich na bieżąco monitorują sytuację hydrologiczną i będą niezwłocznie reagować w wypadku wystąpienia zagrożenia. W razie potrzeby działania będą prowadzone we współpracy ze służbami reagowania kryzysowego, w tym Strażą Pożarną i Wojskiem Polskim.
Bieżący monitoring zagrożeń
W sezonie zimowym monitoring zjawisk lodowych prowadzony jest przez pracowników Wód Polskich, którzy przygotowują komunikaty o ich występowaniu. W razie nasilenia się niekorzystnych warunków hydrologiczno-meteorologicznych związanych z pojawieniem się zatorów, zwiększa się częstotliwość obserwacji zjawisk lodowych.
Na przykład na terenie Żuław udzielono instruktażu obsłudze stacji pomp i strażnikom wałowym z poleceniem m.in. prowadzenia stałej obserwacji stanu drożności budowli prowadzących wodę, informowania służb odpowiednich nadzorów wodnych o zatorach lodowych przy stacjach pomp i budowlach polderowych, ograniczających swobodny spływ wód, ciągłe monitorowanie przez strażników wałowych powierzonych odcinków wałów i bieżące informowanie służb odpowiednich nadzorów wodnych o zauważonych zagrożeniach.
Kontrola urządzeń wodnych, konserwacja wałów
Corocznie urządzenia hydrotechniczne poddawane są okresowym kontrolom stanu technicznego, wymaganym przepisami ustawy – Prawo budowlane, jak również przeglądom okresowym wykonywanym przed nadejściem zimy. Na części budowli zdjęto szandory, podniesiono zasuwy i oczyszczono z napływających gałęzi i namułów. Pompownie, jazy i zastawki są na bieżąco konserwowane i utrzymywane w sprawności, zachowując pełną manewrowość urządzeń w celu niedopuszczenia do niekontrolowanych spiętrzeń wody.
W ramach prac utrzymaniowych Wody Polskie koszą wały przeciwpowodziowe oraz zabudowują wyrwy. Bieżącej konserwacji i koszeniu podlegają również wloty i odpływy śluz wałowych, dokonywane są też podstawowe ich naprawy. Działania utrzymaniowe dają możliwość dokładnej oceny stanu wałów, jak również zagrożeń powodowanych przez zwierzęta. Częstym zjawiskiem zdiagnozowanym podczas kontroli jest niszczycielska działalność dzikich zwierząt, tworząca zapadliska, wyrwy w korpusie wałów. Są one niezwłocznie zabezpieczane przez jednostki terenowe Wód Polskich w celu zachowania ciągłości struktury wałów. Wszystkie zidentyfikowane uszkodzenia wałów, mogące wpłynąć na bezpieczeństwo powodziowe, są szybko usuwane.
Zbiorniki i stopnie wodne w trybie zimowym
Zbiorniki pracują zgodnie z instrukcjami gospodarowania wodą dla poszczególnych obiektów. Przepuszczanie wód na zbiornikach w warunkach zimowych odbywa się przy wykorzystaniu spustów dennych, nie uruchamia się zamknięć przelewów powierzchniowych. Obiekty są przygotowane na spływ wód wielkich, a ewentualne przegrody w postaci konarów, wiatrołomów, drzew są na bieżąco usuwane. Wszelkie prace udrażniające w awanportach i kanałach dolotowych do upustów budowli prowadzone są w celu zabezpieczenia obiektów przed nagłym powstaniem zatoru powstałego z rumoszu drzewnego (wszelkich kawałków drewna, jakie znajdą się w wodzie).
Przykładowo, stopnie wodne Dwory, Smolice i Kościuszko na Wiśle posiadają elektryczny system odmrażania, zapobiegający oblodzeniu zamknięć sektorów. Dodatkowo dla wyeliminowania zjawiska obmarzania powierzchni blach ślizgowych oraz bocznych uszczelnień sektorów zapewnione jest stałe przelewanie się warstwy wody przez sektory. Tworząca się w sąsiedztwie pokrywa lodowa jest kruszona poprzez manewrowanie sektorami jazu. Z kolei na stopniach wodnych Łączany, Dąbie i Przewóz ochrona zasuw przed lodem polega na okresowym manewrowaniu klapami w celu niedopuszczenia do ich oblodzenia.
Flota lodołamaczy w gotowości
Flota Wód Polskich liczy 26 lodołamaczy. Jednostki są sprawne technicznie i gotowe do prowadzenia akcji lodołamania w sezonie 2024/2025. Zimowa osłona przeciwpowodziowa na terenie Regionalnych Zarządów Zarządów Gospodarki Wodnej w Gdańsku, Warszawie, Szczecinie i Wrocławiu rozpoczęła się 1 grudnia, wtedy to lodołamacze przeszły w stan rezerwy. Potrwa ona do 15 marca 2025 roku.
RZGW w Gdańsku dysponuje dziewięcioma lodołamaczami, które stacjonują w Przegalinie. Ich miejscem operowania jest dolna Wisła. Do akcji przewidziano w pierwszej kolejności nowe lodołamacze: „Puma”, „Narwal”, „Nerpa”, „Manat” oraz starsze jednostki „Tygrys”, „Rekin”, „Orka”. W rezerwie pozostaną „Foka” i „Żbik”.
Z kolei RZGW w Warszawie dysponuje ośmioma lodołamaczami, które stacjonują w porcie na Zbiorniku Włocławek. Ich miejscem operowania jest Zbiornik Włocławski. Do osłony lodowej na zbiorniku przewidziano lodołamacze: „Orkan”, „Sokół”, „Niedźwiedź”, „Lew”, „Bawół” i „Gepard” oraz dwie jednostki rezerwowe: „Jaguar” i „Mors”.
Szczeciński RZGW ma osiem lodołamaczy, które stacjonują w Podjuchach. Ich miejscem operowania jest dolna Odra, w tym odcinek graniczny. Do akcji w tym sezonie zimowym przeznaczone są: „Tarpan”, „Ocelot”, „Andrzej”, „Stanisław”, „Odyniec”, „Dzik”, „Lis” oraz „Żbik” jako lodołamacz rezerwowy. Ponadto na podstawie polsko-niemieckiego porozumienia z 1997 roku, w akcji lodołamania na dolnym i granicznym odcinku rzeki Odry uczestniczyć będą również niemieckie lodołamacze. Niemcy będą mogli wysłać do akcji maksymalnie siedem jednostek.
Do dyspozycji RZGW we Wrocławiu jest lodołamacz „Borsuk”. Stacjonuje on w Brzegu Dolnym. Miejscem operowania tej jednostki jest środkowa Odra. Choć w ostatnich latach w wyniku ciepłych zim nie doszło do wystąpienia niebezpiecznych zjawisk lodowych na tym odcinku, Borsuk niezmiennie pozostaje w gotowości do akcji zimą.
Osłona przeciwlodowa na rzece Odrze, Warcie i Noteci w sezonie zimowym 2024/2025 będzie realizowana, podobnie jak w latach ubiegłych, przez RZGW w Szczecinie, zgodnie z czterostronnym porozumieniem między regionalnymi zarządami w Szczecinie, Wrocławiu, Poznaniu i Bydgoszczy. W ubiegłym sezonie, pierwszy raz od 14 lat, akcja lodołamania była niezbędna na dolnym odcinku Warty. Wzięły w niej wówczas udział lodołamacze „Dzik” i „Odyniec” z RZGW w Szczecinie.
Co z zatorami na mniejszych rzekach?
Działania podejmowane w związku z powstałymi zagrożeniami zimowymi są zróżnicowane w zależności od regionu oraz skali zjawiska. W miejscach, gdzie nie ma możliwości prowadzenia akcji lodołamania, zatory są zwykle zjawiskiem niecyklicznym i trudnym do przewidzenia, nawet w przypadku dobrego rozpoznania miejsc potencjalnie zatorogennych.
Wody Polskie usuwają zatory i udrażniają mniejsze cieki własnymi siłami – za pomocą Zespołów Wsparcia Technicznego, które mogą prowadzić doraźne interwencje na ciekach i rzekach oraz posiadają specjalistyczny sprzęt, a także za pośrednictwem wykonawców prac na bazie zawartych umów. W sytuacjach ekstremalnych prace mogą być prowadzone w ramach współdziałania ze Strażą Pożarną oraz z wojskiem RP.
(WP)
