Dlaczego Jelcyn był gorszy od Putina

Rosyjska opozycyjna opinia publiczna od kilku tygodni żyje serialem dokumentalnym „Priedatieli” (ros. „Zdrajcy”), nakręconym przez Marię Piewczich. Piewczich jest szefową założonej przez Aleksieja Nawalnego Fundacji Walki z Korupcją. W serialu przekonująco dowodzi, że nie byłoby dyktatury Putina, gdyby nie Jelcyn i jego ekipa. A zatem o dojście despoty do władzy oskarża prozachodnich liberalnych demokratów. Autorce serialu nie chodzi nawet o to, że to Jelcyn namaścił Putina na prezydenta. Piewczich szczegółowo opisuje, jak w latach 90. wpływowi oligarchowie zblatowani z Kremlem rozkradali majątek narodowy. Kupowali za grosze bezcenne przedsiębiorstwa państwowe, a w ramach rewanżu finansowali kampanię wyborczą Jelcyna i mieszali z błotem jego rywali w swoich mediach.

Zostawmy sam serial, nawiasem pisząc, nakręcony świetnie, w amerykańskim stylu, choć czasem nieco nazbyt szczegółowy. Piewczich koncentruje się głównie na krytyce pod adresem tych, którzy rozkradli majątek narodowy i ukradli wybory. To zrozumiałe, bo właśnie tymi tematami najbardziej interesuje się kierowana przez nią Fundacja Walki z Korupcją. Ale moim zdaniem kluczowe w ocenie lat 90. jako preludium do epoki Putina jest co innego. W 1991 r. Jelcyn wykazał się osobistą odwagą, zatrzymując czołgi, wyprowadzone na ulicę przez puczystów, którzy chcieli zatrzymać rozpad Związku Sowieckiego. Nie bał się stanąć na czele demonstracji w obronie demokracji przed uzbrojonym po zęby przeciwnikiem. Dwa lata później sam wysłał czołgi na parlament. Władzę ustawodawczą sprawowały wówczas instytucje powołane do życia jeszcze za czasów ZSRR – Rada Najwyższa i Zjazd Deputowanych Ludowych. W ich ławach zasiadali głównie komuniści i nacjonaliści, sprzeciwiający się przemianom ustrojowym. Jelcyn chciał zmienić konstytucję tak, aby wzmocnić swoją władzę prezydencką kosztem parlamentu właśnie, który w takim układzie zostałby rozwiązany. Na miejsce starych, komunistycznych instytucji powstałyby Duma Państwowa i Rada Federacji. Oczywiście, deputowani ludowi i członkowie Rady Najwyższej nie chcieli się na to zgodzić. Wobec tego Jelcyn po prostu wydał dekret, likwidujący dotychczasowy parlament i powołujący nowy. Sam przyznał, że czyni to wbrew obowiązującej konstytucji. I właśnie zgodnie z jej literą, powinien zostać wówczas pozbawiony urzędu. To był jawny zamach stanu. Parlamentarzyści zadecydowali o odsunięciu Jelcyna od władzy. To jednak nie miało znaczenia, bo po stronie uzurpatora stała cała potęga państwa. W tzw. Białym Domu, ówczesnej siedzibie Rady Najwyższej, zebrali się zwolennicy parlamentu. Wielu wśród nich było komunistów i nacjonalistów, ale prawo było po ich stronie. Doszło do starć z wojskiem i siłami MSW. Ostatecznie Jelcyn zadecydował o szturmie. Biały Dom został ostrzelany przez czołgi. Zginęło kilkaset osób. I w ten oto sposób Jelcyn przeforsował nową konstytucję. Tę, która z pewnymi poprawkami obowiązuje do dziś. Przeforsował po trupach swoich przeciwników politycznych. A jednak to po jego stronie stanął Zachód. Jelcyn był prozachodnim liberalnym demokratą, więc miał prawo strzelać do komunistów i nacjonalistów! To właśnie on zastąpił system parlamentarny w Rosji systemem superprezydenckim, kładąc podwaliny pod przyszłą dyktaturę. Putin tylko ten system udoskonalił.

Jeden z liderów obozu parlamentarnego Siergiej Baburin w czasie walk o Biały Dom udzielał wywiadu zachodnim mediom. Dziwił się im, dlaczego popierają Jelcyna, który przecież chce wprowadzić dyktaturę. Oczywiście, prozachodnią i liberalną. Ale prędzej czy później tę silną władzę przejmie ktoś o odmiennych, antyzachodnich poglądach. I wtedy Zachód pożałuje, że poparł recydywę dyktatury w Rosji. Jak się okazało, Baburin miał rację. Gdyby nie było Jelcyna, nie byłoby Putina. Tacy jak Jelcyn są w pewnym sensie nawet gorsi niż tacy jak Putin. Bo przypięta im sympatyczna łatka liberałów przeszkadza dostrzegać w nich imperialny i dyktatorski gen. Putinowi i tak nikt już nie ufa. Strzeżmy się nowego Jelcyna, który kiedyś być może przyjdzie do władzy, oczaruje Zachód i obieca reformę Rosji… A potem z uśmiechem na ustach odbuduje imperium i dyktaturę. ©℗

Maciej Pieczyński