Obiegowe opinie związane z alimentami są dwojakiego rodzaju: alimenty należy płacić do 18. roku życia lub do ukończenia studiów. Natomiast Kodeks rodzinny i opiekuńczy nie przewiduje jednego, uniwersalnego momentu zakończenia obowiązku alimentacyjnego względem dzieci. Wygaśnięcie obowiązku płacenia alimentów na rzecz dziecka jest zależne od wielu rozmaitych okoliczności, związanych zarówno z możliwościami dziecka i jego zachowaniem, jak i z sytuacją majątkową rodziców.
Zgodnie z ogólną zasadą, obowiązek alimentacyjny trwa tak długo, jak długo dziecko nie jest w stanie utrzymać się samodzielnie. Osiągnięcie pełnoletności nie powoduje wygaśnięcia obowiązku łożenia na utrzymanie dziecka – o ile dziecko dokłada należytych starań w celu osiągnięcia w przyszłości możliwości samodzielnego utrzymania.
Wybrane przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego dotyczące alimentów:
art. 133 § 1 Rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania.
§ 2 Poza powyższym wypadkiem uprawniony do świadczeń alimentacyjnych jest tylko ten, kto znajduje się w niedostatku.
§ 3 Rodzice mogą uchylić się od świadczeń alimentacyjnych względem dziecka pełnoletniego, jeżeli są one połączone z nadmiernym dla nich uszczerbkiem lub jeżeli dziecko nie dokłada starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania się […]
Zazwyczaj dziecko zaczyna pracować i dobrowolnie rezygnuje z alimentów od rodziców. Czasami jednakże zdarzają się sytuacje, w których dzieci próbują możliwie jak najdłużej korzystać ze środków otrzymywanych od osób zobowiązanych do alimentacji, nawet wówczas, gdy obiektywnie mają możliwości do samodzielnego utrzymania.
Jeżeli rodzic zobowiązany do płacenia alimentów uważa, że środki te już się dziecku nie należą, powinien złożyć do sądu rodzinnego pozew o ustalenie, że obowiązek alimentacyjny wygasł. Podstawą do złożenia pozwu jest przepis art. 138 k.r.o.
Obowiązek alimentacyjny w takim przypadku nie zakończy się automatycznie. Jeżeli pełnoletnie dziecko nadal (na przykład przy pomocy komornika sądowego) pobiera alimenty od rodzica, rodzic powinien wystąpić do sądu z pozwem o uchylenie alimentów. Pozew należy złożyć do sądu rodzinnego w miejscu zamieszkania dziecka.
W toku postępowania rodzic – powód powinien wykazać, w jaki sposób zmieniła się sytuacja stron, przede wszystkim w zakresie możliwości samodzielnego utrzymania przez dziecko. Sąd będzie badał możliwości dziecka, a nie stan rzeczywisty – jeżeli dziecko może pracować, ale tego nie robi (na przykład nie uczy się w ogóle, studiuje na trzecim z kolei kierunku studiów mimo posiadania kwalifikacji wystarczających do podjęcia pracy zarobkowej itp.), sąd uzna, że dziecko ma możliwość samodzielnego utrzymania.
W niektórych sytuacjach obowiązek alimentacyjny może trwać dłużej, na przykład wówczas, gdy osoba uprawniona do otrzymywania tych środków choruje. Warunkiem ustania obowiązku jest zawsze możliwość samodzielnego utrzymania, przy wykorzystaniu środków pochodzących z własnej pracy dziecka lub posiadanego przez niego majątku. Jeżeli dziecko jest niepełnosprawne i nie ma możliwości podjęcia zajęcia przynoszącego dochody wystarczające na pokrycie kosztów utrzymania (tj. opłacenia kosztów mieszkania, zakupu żywności i odzieży, pokrycia kosztów pomocy lekarskiej itp.), wówczas obowiązek alimentacyjny może trwać dożywotnio. ©℗
prawnik Joanna ŚWIĄTEK-WOJNAROWSKA
