Jak się zmieniał Szczecin? Szczeciński socmodernizm

Fot. Konrad Stanisław SALAMON  

Ci, którzy jako pierwsi przybyli do Szczecina pociągiem czy statkiem widzieli wszędzie gruzy. Potem, na ich oczach, miasto z trudem i długo podnosiło się z wojennych zgliszczy.

Jednym ze świadków przemian i jednocześnie jednym z pionierów był również Konrad Stanisław Salamon – szczeciński fotograf, założyciel kultowego zakładu fotograficznego „Minifot”. Jako jeden z pierwszych fotografów w Szczecinie robił zdjęcia kolejnym rocznikom uczniów szczecińskich szkół. Fotografował również powstające właśnie tzw. tysiąclatki, gdzie uczyli się najmłodsi szczecinianie będący pokoleniem wyżu demograficznego lat 50.

Konrad Stanisław Salamon w latach 60. XX wieku mieszkał wraz z rodziną u zbiegu placu Żołnierza z ulicą Mariacką. Był to nowy budynek wybudowany w pierwszej połowie lat 60. XX wieku. Nie był to w tym rejonie jedyny nowy dom, w okolicy powstało pełno bardzo podobnych budynków. Wystarczy pójść w głąb ulicy Mariackiej, przejść się do placu Orła Białego i zajrzeć na Grodzką, Sołtysią oraz Wielką (obecnie Wyszyńskiego) i dalej alejami Niepodległości i Wyzwolenia aż do ul. Jacka Malczewskiego.

Te domy powstawały w miejsce zniszczonej podczas alianckich nalotów historycznej zabudowy miasta. Ich koncepcja architektoniczna była zupełnie inna od pierwotnej. Często pasowała wręcz jak pięść do nosa, ale spełniała ważną rolę: dawała ludziom dach nad głową. O tym, jak bardzo było to ważne, niech świadczy chociażby fakt, że ze względu na skalę ówczesnych zniszczeń i planów odbudowy zakładano wybudowanie w całym kraju 1,8 mln izb mieszkalnych – miały one powstać w latach 1961-65. I powstawały!

Konrad Stanisław Salamon widział zmiany i dokumentował je. Jego zdjęcia są świetnym zapisem gomułkowskich przeobrażeń określanych jako „mała stabilizacja”. Popaździernikowa odwilż przyniosła nadzieję na poprawę warunków życia związaną w dużej mierze z konsumpcjonizmem. Osiągalnym szczytem marzeń zaczęło być radio tranzystorowe „Szarotka”, telewizor „Neptun” czy motor „Junak” oraz skuter „Osa”. Szczytem było jednak posiadanie mieszkania w jednym z domów budowanych jak Polska długa i szeroka według podobnego schematu. Nie były to jeszcze typowe blokowiska z wielkiej płyty, bo ich czas miał dopiero nadejść w kolejnych dekadach. Po latach prof. Adam Miłobędzki nazwał socmodernizmem okres w budownictwie od końca lat pięćdziesiątych do lat osiemdziesiątych ubiegłego wieku.

Jako fotografa musiały p. Salamona fascynować przemiany. Nic więc dziwnego, że w jego bogatym archiwum znajdziemy zdjęcia dokumentujące już gotowe domy, a powstające w jego najbliższym otoczeniu. Widać na nich szkołę podstawową nr 63, ulice Sołtysią, Farną, Grodzką, Mariacką oraz Kaszubską i Jacka Malczewskiego. Widać też ich najbliższe otoczenie projektowane według ówcześnie obowiązujących trendów w architekturze. Zakładano, że mieszkańcami tych bloków będą rodziny żyjące wg schematu 2+1 oraz osoby samotne. Rolę społecznego centrum skupiska ludzi miały pełnić szkoły podstawowe, które powstawały równolegle z osiedlami. Cztery prezentowane na naszych łamach zdjęcia układają się w mozaikę miasta zmieniającego swoje oblicze na przestrzeni zaledwie niecałego dziesięciolecia.

Fotografie udostępniła nam Olga Iwanow, wnuczka Konrada Stanisława Salamona. Pani Olga prowadzi nadal zakład „Minifot” w al. Wojska Polskiego, a w jego wnętrzu stworzono minigalerię zdjęć zrobionych przez mistrza Salamona. Można tam pójść, obejrzeć galerię, a przy okazji odświeżyć sobie zdjęcie do legitymacji szkolnej z napisem „Minifot”.

* * *

Zachęcamy Czytelników do zajrzenia do rodzinnych albumów. Na pewno znajdą się w nich zdjęcia będące świadectwem przemian w Szczecinie. Szkoda, aby widoczne na nich budynki i ludzie zostały na kolejne lata w szufladach. Zdjęcia i Państwa wspomnienia chętnie opublikujemy. Razem tworzymy wspaniałą galerię prezentującą przemiany Szczecina na przełomie lat. Kontakt z autorem: krzysztof.zurawski@24kurier.pl. ©℗

Krzysztof ŻURAWSKI