Rozmowa z dr hab. Lidią Skuzą, prof. US – kierownik Centrum Biologii Molekularnej i Biotechnologii, prodziekan ds. studenckich Wydziału Biologii Uniwersytetu Szczecińskiego
– Jednym z celów, które stawiało przed sobą otwarte w 2013 roku Centrum Biologii Molekularnej i Biotechnologii była intensyfikacja badań naukowych na światowym poziomie. Udało się ten plan zrealizować?
– Realizacja projektu zdecydowanie przyczyniła się do skoncentrowania zainteresowania naszego środowiska akademickiego na potrzebach przedsiębiorstw, zgodnie z ideą uniwersytetu III generacji. Przedstawiamy przedsiębiorcom sposoby komercyjnego wykorzystania wyników prac naukowych, przez co kreujemy nowe możliwości i formy współpracy z sektorem naukowym. Dzięki uruchomieniu Centrum znacząco wzrosła liczba publikacji naukowych przygotowywanych przez pracowników Wydziału Biologii. Mamy dużo lepsze możliwości rozwoju naukowego, co przekłada się również na wzrost liczby zespołów interdyscyplinarnych, analizujących rozmaite problemy badawcze w różnych aspektach.
– Zainteresowania naukowców Centrum obejmują bardzo szeroką tematykę. Czy powstanie tej inwestycji umożliwiło prowadzenie nowatorskich badań?
– Dzięki Centrum mamy możliwość analizy organizmów żyjących we wszystkich środowiskach: wodzie, glebie, powietrzu. Badamy organizmy w oparciu o ich genom, transkryptom, proteom oraz metabolom, a także prowadzimy badania ściśle związane z ochroną środowiska czy ekologią. W Centrum wykonywane są zarówno badania substancji przeciwnowotworowych pochodzenia roślinnego, jak i badania związane z restytucją oraz ochroną ryb wędrownych i budową sztucznych tarlisk. Innowacje w badaniach są widoczne: począwszy od badań dotyczących wirusa RHD, bakteriofagów i chlamydii, prowadzonych przez zespół prof. Wiesława Deptuły i prof. Beaty Tokarz-Deptuły, aż po analizę bezpieczeństwa zdrowotnego żywności, prowadzoną przez dr hab. Małgorzatę Puc.
– Projekt finansowany był ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, co oznacza, że jego działania powinny wspierać region. Jaka korzyść z funkcjonowania Centrum wypływa dla Pomorza Zachodniego?
– Możliwości CBMiB wpisują się w zagadnienia kierunkowych sektorów biogospodarki zgodnych ze strategią województwa zachodniopomorskiego. Jest to zarówno żywność prozdrowotna i ekologiczna, jak i błękitna biogospodarka czy bioservices (ochrona środowiska, diagnostyka molekularna). Centrum przesłało również swoją propozycję zagadnień badawczych do regionalnych agend naukowo-badawczych w Programie Operacyjnym Inteligentny Rozwój. Chcielibyśmy zająć się m.in. badaniami strategii i sposobami wykorzystania produktywności obszarów użytkowanych rolniczo do celów produkcji żywności „ekologicznej”, opartej na naturalnych sposobach upraw rolnych i hodowli, badaniami i modyfikacją surowców roślinnych do produkcji paliw płynnych oraz do podniesienia wydajności produkcji paliw stałych, a także np. opracowaniem modelu produkcji biomasy biofiltrujących mięczaków do celów paszowych. Zagadnienia związane z diagnostyką chlamydii środowiskowych oraz oceną czystości wód podejmowane przez Katedry Mikrobiologii i Immunologii zgłoszone są jako projekt RPO w Urzędzie Marszałkowskim Województwa Zachodniopomorskiego. Zaś badania dotyczące zbiorów wirusów, prowadzone we współpracy z Uniwersytetem Gdańskim, zaowocowały umieszczeniem Katedr Mikrobiologii i Immunologii US − jako jedynych jednostek naukowych ze Szczecina − na Polskiej Mapie Drogowej Infrastruktury Badawczej.
– Do priorytetowych zadań CBMiB należy współpraca z przedsiębiorstwami zainteresowanymi pozyskiwaniem nowych rozwiązań technologicznych. Jakie działania prowadzone są w tym kierunku?
– Centrum realizuje umowy na wspólne prace ze szczecińskimi instytucjami związanymi z biznesem, m.in. prywatnym laboratorium, zajmującym się badaniami żywności, wody i gleby oraz prywatną kliniką dla zwierząt. Prowadzimy także wspólne projekty ze Stacją Doświadczalną Oceny Odmian Centralnego Ośrodka Badań Odmian Roślin Uprawnych w Szczecinie-Dąbiu, która we współpracy z Laboratorium Badań Środowiskowych w Małkocinie analizuje, jak uwarunkowania klimatyczno-glebowe wpływają na rośliny warzywne, a także z prywatnym przedsiębiorcą w zakresie badań związanych z otyłością. Kolejne umowy są w trakcie negocjacji. Współpracujemy również z firmami w zakresie udostępniania laboratoriów w celach szkoleniowych. W tego rodzaju szkoleniach i warsztatach uczestniczą zarówno pracownicy, jak i studenci Wydziału Biologii, w tym studenci kierunków zamawianych np. mikrobiologii.
– Współdziałanie z otoczeniem gospodarczym jest zatem systematycznie rozwijane, a jak wygląda kwestia współpracy z lokalnymi samorządami?
– W ramach działalności Centrum prowadzone są przez prof. Roberta Czerniawskiego, badania dotyczące tworzenia i weryfikacji metod oceny potencjału ekologicznego wód, którego szczegóły określa Ramowa Dyrektywa Wodna. Większość przedsięwzięć realizowanych w obszarze ekohydrologii bierze pod uwagę współpracę z biznesem, jak również z władzami samorządowymi, zgłaszającymi zapotrzebowanie na dokładną analizę walorów przyrodniczych, których właściwy stan wpływa wymiernie na rozwój turystyki i dalej na gospodarkę regionu. Dzięki badaniom wykonywanym w Centrum możliwa jest wycena świadczeń ekosystemowych regionu, co jest niezwykle przydatne w podejmowaniu działań gospodarczych związanych najczęściej z turystyką lub z planowaniem przestrzennym. Biorąc pod uwagę potencjał naukowy oraz wyposażenie, liczymy na poszerzanie współpracy z przedsiębiorstwami i samorządami oraz sprawne komercjalizowanie wiedzy.
– Centrum to zatem z jednej strony współpraca z otoczeniem biznesowo-gospodarczym, z drugiej zaś z innymi jednostkami naukowymi. Jakie projekty realizują Państwo wspólnie z innymi uczelniami?
– Centrum współpracuje między innymi z Wydziałem Nauk o Żywności i Rybactwa ZUT w Szczecinie oraz z jednostkami naukowymi spoza naszego regionu, takimi jak uniwersytety przyrodnicze w Poznaniu, Lublinie i we Wrocławiu oraz z Uniwersytetem Rzeszowskim, a także z uczelniami z Węgier, Czarnogóry, Ukrainy, Hiszpanii i Portugalii. Projekty badawcze dotyczą szerokiej tematyki, poczynając m.in. od badań raka szlachetnego z jezior Pomorskiego Zespołu Parków Krajobrazowych, poprzez badania genetyczne roślin użytkowych oraz analizy molekularne.
– Grono pracowników Centrum stanowią naukowcy związani z Wydziałem Biologii US, ale w pracach badawczych uczestniczą również studenci. Co oni zyskują dzięki nauce w Centrum?
– Studenci dzięki umiejętnościom zdobytym podczas pracy z wysokiej jakości sprzętem badawczym oraz z wykorzystaniem nowoczesnych metod podnoszą swoją konkurencyjność na rynku pracy. Mogą także rozwijać swoje pasje, a wyniki badań i analiz prezentują na ogólnopolskich konferencjach naukowych. Ze względu na możliwości, jakie daje nam Centrum, mogliśmy również poszerzyć ofertę edukacyjną Wydziału Biologii. Oprócz studiów I i II stopnia na kierunkach biologia, biotechnologia, mikrobiologia i ochrona środowiska oraz biologicznych podstaw kryminalistyki na II stopniu, uruchomiliśmy studia licencjackie na kierunku genetyka i biologia eksperymentalna oraz studia inżynierskie – ochrona i inżynieria środowiska przyrodniczego. Aktywnie ubiegamy się o środki finansowe z Unii Europejskiej. Zakończyliśmy projekt Uniwersytet Szczeciński – Lider przyszłości, uzyskaliśmy także dofinansowanie z Narodowego Centrum Badań i Rozwoju na realizację projektu „Mikrobiologia w praktyce”. Zatem zarówno naukowcy, przedsiębiorcy, regionalna gospodarka, jak i sami studenci wiele zyskają na współpracy z Centrum.
