Rozmowa z drem hab. Pawłem Cięszczykiem, prof. US z Centrum Badań Strukturalno-Funkcjonalnych Człowieka Uniwersytetu Szczecińskiego
– Od otwarcia Centrum minęło już nieco czasu – czym w tym okresie zajmowali się naukowcy?
– Początki nigdy nie są łatwe i bardzo rzadko bywają spektakularne. Pierwsze miesiące nowo otwartego CBSFC to przede wszystkim okres rozruchu, ustalania procedur badawczych, zakresu obowiązków. Sprawdzony musiał być każdy z zakupionych sprzętów, wykonano szereg badań kontrolnych mających na celu ujawnienie potencjalnie słabych punktów, które mogłyby się pojawić już w czasie badań wykonywanych z udziałem sportowców. W takich przypadkach nie można pozwolić sobie na jakiekolwiek błędy. Wszystkie te czynności, chociaż mało widowiskowe, są niezbędne dla efektywnego funkcjonowania jednostki naukowo-badawczej, jaką jest Centrum.
– W Centrum funkcjonuje kilka laboratoriów – jakie dyscypliny łączy jednostka?
– W CBSFC działają cztery laboratoria, tj. Laboratorium Kinezjologii, czyli związane z naukami o ruchu, Laboratorium Fizjologii, Laboratorium Biochemii i Laboratorium Genetyczne. Istotą współczesnej nauki jest interdyscyplinarność, czyli łączenie wielu dyscyplin i specjalności naukowych. Tylko takie podejście do tematu ma sens i może przynieść wymierne rezultaty. W CBSFC łączy się wiele dyscyplin – w samym tylko Laboratorium Genetycznym realizuje się badania z zakresu genetyki, proteomiki czy epigenetyki. Podobnie rzecz ma się w pozostałych laboratoriach funkcjonujących w Centrum.
– Wstępny rozruch Centrum ma zatem za sobą. A jakie badania już prowadzi jednostka?
– Obecnie Centrum realizuje już kilka interesujących projektów naukowych o bardzo szerokim spektrum oddziaływania. Generalnie całość przedsięwzięć badawczych, jakie podejmowane są na chwilę obecną w Centrum, podzielić można na badania naukowe oraz badania realizowane na rzecz biznesu. W przypadku badań naukowych warto wspomnieć o projektach związanych z genetycznym podłożem reakcji adaptacyjnych na realizowany wysiłek oraz dotyczących zmian parametrów biochemicznych i fizjologicznych wywołanych treningiem u profesjonalnych sportowców – te badania odbywają się z udziałem między innymi piłkarzy Pogoni Szczecin.
Powstanie Centrum jest pokłosiem badań realizowanych przez zespół naukowców prowadzony pod moim kierunkiem, które dotyczą genów kodujących białka kolagenowe. Realizujemy ten projekt w kooperacji z czołowymi ośrodkami naukowymi zajmującymi się tą tematyką, między innymi z RPA, Australii czy USA. Wyniki prowadzonych badań znajdą szerokie zastosowanie przede wszystkim w medycynie i traumatologii, ale także w przemyśle farmaceutycznym, a nawet obuwniczym.
– Projekt finansowany był ze środków z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, co oznacza, że jego działania powinny wspierać region. Jakie znaczenie dla Pomorza Zachodniego ma Centrum?
– W tym zakresie korzyści wynikające z powołania do życia Centrum są dwojakie. Przede wszystkim to wsparcie dla sportowców z naszego regionu. Już dziś z usług Centrum korzysta wielu profesjonalnych sportowców – przede wszystkim z czołowych klubów sportowych, ale także sportowców indywidualnych. Takie wsparcie kariery zawodniczej, praktycznie na każdym etapie jej trwania, jest niezwykle istotne. Druga korzyść to możliwość współpracy Centrum z szeroko rozumianym biznesem, nie tylko tym związanym ze sportem, ale także z ochroną zdrowia czy medycyną.
– Współpraca z biznesem to współcześnie bardzo ważny element działalności uczelni wyższych. Jak w tym zakresie radzi sobie jednostka?
– Zapraszamy do współpracy wszystkie firmy zainteresowane podjęciem działalności badawczo-rozwojowej. Na chwilę obecną mamy już dość szerokie grono kooperantów, począwszy od branży farmaceutycznej, poprzez branżę medyczną, kończąc na firmach chemicznych czy zajmujących się opieką nad osobami starszymi. Spektrum wykorzystania sprzętu będącego na stanie Centrum jest bardzo szerokie i tak naprawdę ciężko jest nawet podejmować próby zawężania zakresu funkcjonowania tej jednostki naukowej. Głównym ogranicznikiem w tym zakresie są wciąż niedopracowane procedury dotyczące finansowania badań naukowych, ale mam nadzieję, że zostaną one wkrótce rozwiązane.
– Z jednej strony współpraca z biznesem, z drugiej studenci – w jakich pracach badawczych oni mogą uczestniczyć?
– Studenci uczestniczą w wielu zajęciach praktycznych realizowanych w Centrum. Ich głównym celem jest zapoznanie z możliwościami wykorzystania tego typu instrumentarium w ich przyszłej karierze zawodowej, między innymi w podejmowanych przez nich samodzielnych próbach otwarcia własnego biznesu. Mamy nadzieję, że w tym przypadku świadomość będzie kształtowała byt… Nie tylko naszych absolwentów, ale także byt gospodarczy naszego regionu.
– Pewne badania już trwają, inne są przez zespół Centrum już zaplanowane. Jakie wyzwania stoją przed jednostką?
– W Centrum realizowane będą projekty naukowe oraz badawczo-rozwojowe. Z ciekawszych, bardziej spektakularnych projektów, należących do tzw. badań podstawowych, mających charakter stricte poznawczy, wymienić należy przewidziane do rozpoczęcia w najbliższej przyszłości badania genów kodujących receptory dopaminowe, co wydaje się być niezwykle istotne dla zrozumienia motywacji, jaką kierują się sportowcy decydujący się na rozpoczęcie profesjonalnej kariery sportowej. Z kolei w przypadku projektów biznesowych pracownicy Centrum przygotowują się do wartego kilkanaście milionów złotych projektu obejmującego swoim zakresem metabolomikę oraz genomikę. W tym przypadku planowane przez konsorcjum Uniwersytetu Szczecińskiego z firmami ze Szczecina i Warszawy przedsięwzięcie będzie można uznać za prawdziwy przełom w wielu dyscyplinach naukowych, przede wszystkim tych związanych z indywidualizacją procedur medycznych.
– Dziękuję za rozmowę.
* * *
Centrum Badań Strukturalno-Funkcjonalnych Człowieka funkcjonujące przy Wydziale Kultury Fizycznej i Promocji Zdrowia to jedna z najnowocześniej wyposażonych jednostek prowadzących badania naukowe z zakresu kultury fizycznej, sportu i medycyny sportowej. W jego skład wchodzą doskonale wyposażone cztery laboratoria: genetyki, biochemii, fizjologii i kinezjologii. Nowa infrastruktura umożliwia prowadzenie badań naukowych na rzecz gospodarki, wypracowywanie nowych rozwiązań technologicznych dla zastosowania genetyki w sporcie, badania na materiale biologicznym i chemicznym oraz badania z człowiekiem (np. badania wysiłkowe), a także wzmocnienie powiązań pomiędzy Uniwersytetem Szczecińskim a przedsiębiorstwami czy ugruntowanie pozycji uczelni jako partnera w międzynarodowych projektach naukowo-badawczych. Koszt całkowity projektu wyniósł 12,3 miliona złotych, z czego 6,8 miliona stanowiło unijne dofinansowanie. Inwestycja uzyskała wsparcie z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Zachodniopomorskiego na lata 2007-2013, i została zrealizowana przez US w zaledwie siedemnaście miesięcy.
Na zdjęciu: Paweł Czapiewski podczas badań w Centrum Badań Strukturalno-Funkcjonalnych Człowieka Uniwersytetu Szczecińskiego.
Fot. CBSFC (fotografia sportowa – dulny foto)
