W okresie Triduum Paschalnego warto obejrzeć wystawę „Misterium Światła. Sztuka średniowieczna na Pomorzu” prezentowaną w gmachu Muzeum Narodowe w Szczecinie przy Wałach Chrobrego. „Misterium Światła” jest nową wystawą stałą tego muzeum, prezentującą sztukę średniowieczną z terenu historycznego Pomorza od XII w., gdy w latach 20. zakończył się ostatecznie proces chrystianizacji, do kolejnej transformacji religijnej tych obszarów, związanej z przyjęciem reformacji w 1534 r.
Prezentowane na wystawie zabytki w zasadniczej części pochodzą z pomorskich kościołów. Niegdyś związane były ze sprawowaniem kultu i obrzędów religijnych, odzwierciedlały idee średniowiecznej myśli chrześcijańskiej, a także zaspokajały religijne i społeczne potrzeby wyznawców oraz fundatorów. Twórcy tych dzieł, dziś anonimowi, funkcjonowali w ramach warsztatów, wędrowali po Europie i rozpowszechniali trendy artystyczne lub ‒ co typowe dla późnego średniowiecza ‒ osiedlali się w miastach i zakładali cechy rzemieślnicze.
Odwiedzając wystawę, wkraczamy w nieco mroczną, lecz rozświetloną metafizycznym blaskiem odległą epokę, pełną tajemnic i fantastycznych wyobrażeń – świat średniowiecznego chrześcijaństwa. Wśród prezentowanych na wystawie dzieł wyróżniają się gotlandzkie kolumny z klasztoru cysterskiego w Kołbaczu, ukazujące mnichów podczas codziennych czynności, i słynnego czarta ciągnącego za kaptur jednego z zakonników. Odlana z brązu antaba kołobrzeska w kształcie głowy lwa czy skarb luksusowych ozdób znaleziony w Szczecinie odzwierciedlają bogactwo średniowiecznych ośrodków funkcjonujących w ramach Hanzy – potężnego związku miast północnej Europy.
Typową dla kultury średniowiecza formę religijności – kult świętych i związanych z nimi relikwii – przybliża galeria rzeźbionych i malowanych przedstawień świętych, niezwykłych bohaterów świata średniowiecznego. Wśród nich rozpoznamy św. Dorotę w wytwornej sukni i z koszem rajskich kwiatów, św. Jakuba ‒ patrona pielgrzymów ‒ z muszlą przegrzebki na kapelusz, czy św. Jerzego w zbroi rycerza pokonującego smoka.
Głównym akcentem wystawy jest imponujący rozmiarami, a zarazem subtelny w wyrazie Krucyfiks Kamieński – perła kolekcji sztuki średniowiecznej szczecińskiego muzeum. Umieszczony w centrum monumentalnej hali, podobnie jak niegdyś we wnętrzu kościoła, przypomina o uniwersalnym i powszechnym charakterze zbawienia dokonanego na krzyżu oraz wyznacza oś świata, wokół której koncentrowała się rzeczywistość epoki chrześcijańskiego średniowiecza. Znakomitym tłem dla tego wyjątkowego dzieła jest cykl obrazów poświęconych Marii i Chrystusowi na skrzydłach ołtarzowych poliptyku z kościoła św. Jana w Stargardzie, oddający szczególne dla średniowiecza zamiłowanie do intensywnych kolorów i blasku „niebiańskiego” złota.
Wydawnictwo Muzeum Narodowego w Szczecinie ma także inną ciekawą propozycję. To publikacja Iwony Karwowskiej „Świętowanie. Zabytki obrzędowości rodzinnej i dorocznej ze zbiorów Muzeum Narodowego w Szczecinie”. Katalog do wystawy „Świętowanie. Zabytki obrzędowości rodzinnej i dorocznej ze zbiorów Muzeum Narodowego w Szczecinie" / „Feiern. Brauchtumsgegenstände von Familien und Kalenderfesten aus den Sammlungen des Muzeum Narodowe w Szczecinie", prezentuje częstokroć po raz pierwszy muzealia etnograficzne związane z obrzędowością doroczną i rodzinną z zasobów Muzeum Narodowego w Szczecinie, stanowi zaproszenie do refleksji na temat tożsamości kulturowej, pamięci, tradycji, dawnej i współczesnej obyczajowości oraz roli rytuałów w życiu rodzinnym obecnych czasów.
Ziemie Pomorza Zachodniego – to, przywołując tytuł innej wystawy etnograficznej z 2002 roku w szczecińskim Muzeum, ojczyzna wielu. Konsekwencją wydarzeń historycznych i zmian politycznych oraz przemian kulturowo-etnicznych Pomorza jest bogactwo oraz różnorodność zbiorów muzealnych, wiążących się zarówno z dawnymi tradycjami pomorskimi (północnoniemieckimi), jak i tradycjami polskimi, zróżnicowanymi geograficznie. Nie zaskakuje więc na ekspozycji sąsiedztwo zdobionych pudeł ślubnych, pamiątkowych wieńców, dziadów żniwnych obok palm wielkanocnych, wieńców dożynkowych czy wielobarwnych pisanek zdobionych techniką batikową. (Dr Dariusz Kacprzak, Z biegiem dni, z biegiem lat – obrzędowość dobroczynna i ceremoniał rodzinny na Pomorzu).
(dz)
