Filharmonia w Szczecinie wypełni się w czwartek gośćmi i wspomnieniami. Odbędzie się tu uroczyste spotkanie z okazji 70-lecia działalności szczecińskiego Urzędu Morskiego. Został on utworzony Zarządzeniem Ministra Żeglugi i Handlu Zagranicznego z 20 września 1946 roku. Kilka dni później, 24 września, na stanowisko pierwszego dyrektora nowego urzędu minister powołał kpt. ż.w. Jana Godeckiego, pełniącego wcześniej obowiązki kapitana portu w Gdyni.
Wcześniej w Szczecinie istniała Delegatura Głównego Urzędu Morskiego w Gdańsku, która po wojnie miała sporządzić raport o stanie urządzeń portowych i taboru pływającego. We wrześniu 1946 roku przekształciła się w samodzielny organ terenowej administracji morskiej na Pomorzu Zachodnim. Warto wspomnieć, że pod koniec tego roku do szczecińskiego portu przybył po ładunek polskiego węgla pierwszy zagraniczny statek: „Irma Skillinge”, bandery szwedzkiej.
Po wejściu w życie Dekretu o organizacji i zakresie działania polskiej administracji morskiej (5 września 1947 r.) Urząd Morski w Szczecinie przejął pieczę nad portami i morskim pasem przybrzeżnym w granicach ówczesnego województwa szczecińskiego. Organizował m.in. przeładunki oraz remonty i inwestycje w portach. W 1948 roku, już pod nazwą Szczeciński Urząd Morski (SUM), wydobył ponad 130 wraków statków i urządzeń zalegających w wodach morskich. W szczecińskim porcie przeładowano wtedy 3 mln 139 tys. ton towarów.
W roku 1956 SUM przejął od Zarządu Portu Szczecin sprawy związane z pogłębianiem i utrzymaniem toru wodnego Świnoujście–Szczecin. W 1957 roku na torze podejściowym do Świnoujścia uzyskano 12 m głębokości, a na torze Świnoujście–Szczecin – 9,6 m.
Ważny w historii urzędu był rok 1960, kiedy to Komisja Egzaminacyjna przy SUM przeprowadziła pierwszy egzamin na stopień kapitana żeglugi wielkiej. Na jej czele stanął kpt. ż.w. Konstanty Maciejewicz. W roku 1963 SUM przeniósł się z Wałów Chrobrego (z głównego dziś gmachu Akademii Morskiej) do nowej siedziby – odbudowanego XIX-wiecznego Czerwonego Ratusza przy pl. Stefana Batorego.
Lata 60. to dalsze pogłębianie toru wodnego i prace związane z ochroną brzegu morskiego. W 1969 r. nastąpiło uroczyste otwarcie północnego toru wodnego dla statków o zanurzeniu 36 stóp. Z tej okazji przed budynkiem Kapitanatu Portu w Świnoujściu odsłonięto pamiątkową tablicę, zamocowaną na głazie wydobytym z dna toru.
W 1975 r. SUM powrócił do nazwy Urząd Morski w Szczecinie (UMS), choć wiele osób jeszcze przez lata używało poprzedniego skrótu. Podczas obchodów 60-lecia administracji morskiej w Polsce, w 1978 r., urzędowi nadano sztandar, ufundowany przez przedsiębiorstwa z branży morskiej.
– W związku z włączeniem do zadań urzędu spraw oznakowania nawigacyjnego, w roku 1982 w strukturze UMS utworzono pion oznakowania nawigacyjnego – przypomina Ewa Wieczorek, rzecznik prasowy UMS. – W tym samym roku urząd przejął od Stoczni Północnej w Gdańsku nowo wybudowany statek – morski stawiacz pław „Planeta”, będący do dzisiaj naszą flagową jednostką pływającą.
Polskiemu Ratownictwu Okrętowemu UMS przekazał w 1983 r. zadania związane z wykonywaniem ratownictwa brzegowego.
W połowie lat 80. pojawił się spór o morską granicę. Niemiecka Republika Demokratyczna w 1985 r. jednostronnie rozszerzyła pas swojego morza terytorialnego do 12 mil morskich. W związku z tym kotwicowisko nr 3, część kotwicowiska nr 2 oraz północny tor podejściowy do portu w Świnoujściu znalazły się na niemieckim morzu terytorialnym. Urząd podjął energiczne działania, by te obszary wyłączyć z wód terytorialnych NRD. W maju 1989 r. w Berlinie podpisano międzyrządową polsko-niemiecką umowę w sprawie rozgraniczenia obszarów morskich na Zatoce Pomorskiej. Nastąpiło to dzięki uporowi m.in. kadry szczecińskiego urzędu.
Ustawa o obszarach morskich RP i administracji morskiej, uchwalona przez sejm w 1991 r., do dziś jest podstawą prawną działania UMS. W roku 1995 rozporządzeniem Rady Ministrów ustanowiono redę dla portów w Świnoujściu i Szczecinie.
W 1994 roku zbudowano nowatorski system umocnień brzegowych w Śliwinie Bałtyckim, chroniący jeden z najbardziej zagrożonych odcinków wybrzeża klifowego w Polsce.
Rok później, w listopadzie, administracja morska musiała się zmagać z katastrofalnymi skutkami sztormu, najsilniejszego na Pomorzu Zachodnim od 1913 roku. Woda zalała ulice Świnoujścia. Zniszczona została m.in. przystań rybacka w Międzyzdrojach, ówczesny falochron wschodni (dziś centralny) w Świnoujściu, umocnienia brzegowe Kanału Piastowskiego, wały wydmowe w nadmorskich miejscowościach. Straty sztormowe oszacowano wtedy na ponad 10 mln zł.
– Lata 90. to dla urzędu początek ery elektronicznych systemów kontroli bezpieczeństwa żeglugi – podkreśla E. Wieczorek. – W marcu 1992 r. uruchomiono łączność komputerową z Centrum Komputerowym Memorandum Paryskiego w St. Malo, a dwa lata później rozpoczęto prace nad wdrożeniem elektronicznego systemu zarządzania ruchem statków (VTS). Został on oddany do użytku w 2000 roku.
Wejście w XXI wiek to dla UMS początek dużych inwestycji. Część z nich, zwłaszcza związanych z poprawą dostępu do portów, mogła być realizowana dzięki wejściu Polski do Unii Europejskiej.
W latach 2000-2004, za ok. 163 mln zł, zbudowano nowe falochrony na wejściu do Kanału Piastowskiego i zmodernizowano ok. 3-kilometrowy odcinek jego umocnień brzegowych. W latach 2013-2015 przebudowano umocnienia pozostałej części kanałów Piastowskiego i Mielińskiego (ponad 8 km). Prace te kosztowały ok. 318 mln zł. Pogłębienie toru wodnego do 12,5 m, na długości ok. 62 km, będzie trzecim etapem jego modernizacji. Realizacja robót przypadnie na lata 2018-2022, a ich szacunkowy koszt to ok. 1,4 mld zł.
Największą inwestycją hydrotechniczną w historii UMS była budowa portu zewnętrznego w Świnoujściu wraz z infrastrukturą towarzyszącą i przebudową toru wodnego do Świnoujścia, związana z powstającym terminalem LNG. Łączny koszt wszystkich robót, wykonanych w latach 2008-2014, wyniósł ok. 984 mln zł.
W ostatnich latach przebudowano też falochron centralny w Świnoujściu i poprawiono infrastrukturę portów Zalewu Szczecińskiego. Przebudowano falochrony i umocnienia w Dziwnowie, poprawiono ochronę brzegu morskiego na zachodnim wybrzeżu, przebudowano wejście do portu w Mrzeżynie, unowocześniono oznakowanie nawigacyjne.
Dodajmy, że w ciągu 70 lat istnienia Urzędu Morskiego w Szczecinie kierowało nim łącznie 15 dyrektorów. Obecnie tę funkcję pełni Andrzej Borowiec. Urząd był w swojej historii miejscem pracy dla ok. 8,5 tysiąca osób. Dziś zatrudnia 592, w tym 295 kobiet i 297 mężczyzn.
Tekst i fot. Elżbieta KUBOWSKA
!PRZECZYTAJ TAKŻE INNE ARTYKUŁY Z NAJNOWSZEGO "KURIERA MORSKIEGO"
