Jeśli rodzic zabiega o pieniądze, popularność i bycie modnym, jest wielkie ryzyko, że i jego dziecko będzie materialistą. A to źle. Materialistyczne nastolatki mają zwykle niższy poziom szczęścia niż pozostałe – mówi prof. Anna Maria Zawadzka. Psycholog zbadała przyczyny materializmu u młodych ludzi.
– Materializm polega na tym, że przedkłada się sukces finansowy, popularność i wygląd fizyczny – czy też bycie modnym – nad cele niematerialistyczne. A nimi są m.in. samoakceptacja, głębokie związki z innymi i działanie na rzecz innych – mówi prof. Uniwersytetu Gdańskiego dr hab. Anna Maria Zawadzka.
Wiele badań na całym świecie pokazało już, że istnieją zależności między materializmem a poczuciem szczęścia.
– Młodzież, która uważa, że celem życia jest bogactwo czy sukces finansowy, ma zwykle obniżony dobrostan. Te osoby mają mniejszą witalność, odczuwają więcej niepokoju, częściej wykazują zaburzenia osobowości, zaburzenia narcystyczne, zaburzenia zachowania. Otrzymują też gorsze stopnie w szkole, mają mniejszą motywację do pracy. Poza tym bardziej narażone są na ryzykowne zachowania – alkohol, narkotyki, przygodny seks – opowiada psycholog. I dodaje, że promowanie wartości materialistycznych może mieć zły wpływ na rozwój młodej osoby. Dlatego postawiła sobie za zadanie jak najprecyzyjniej ustalić, jak materializm rodzi się w młodym człowieku.
W badaniach wzięło udział ok. 200 polskich nastolatków między 13. a 16. rokiem życia.
– To bardzo ważny czas w życiu człowieka. Wtedy kształtuje się tożsamość, a młode osoby zaczynają określać, kim są, kształtować swoje wartości. Wtedy też obserwuje się zachwiania w samoocenie i kryzys autorytetu rodziców – podsumowuje prof. Zawadzka.
Badaniem objęto nastolatka z jego najbliższym otoczeniem. Badano więc oboje rodziców, zarówno pozostających ze sobą w związku, jak i po rozwodzie. Ponadto młody człowiek zapraszał do badania nastoletniego brata lub siostrę oraz swojego bliskiego kolegę/koleżankę. Wszystkie osoby badane wypełniały kwestionariusze mierzące materialistyczne postawy i wartości. Pod uwagę brano również sytuację socjoekonomiczną rodziny oraz to, jak często badany nastolatek korzysta z mediów – telewizji, komputera, smartfona.
Potwierdziło się, że nastolatek jest tym bardziej materialistyczny, im bardziej materialistyczni są rodzice, rodzeństwo, koledzy i im więcej sam korzysta z mediów. Materializm częściej spotyka się u dzieci z rodzin po rozwodzie i u nastolatków z rodzin bogatszych. Jednak najsilniejszymi wyznacznikami materializmu (tzw. predyktorami) był materializm ojca, rodzeństwa, dobra sytuacja socjoekonomiczna rodziny i silna ekspozycja na media.
– Jeśli więc u ojca i u rodzeństwa jest duży poziom materializmu, rodzice dużo zarabiają i mają dobre wykształcenie, a nastoletnie dziecko dużo czasu spędza przed telewizorem lub smartfonem, można ze sporą dozą pewności założyć, że dziecko będzie materialistą – podsumowała Zawadzka.
Z badań jednak wynika, że nie tylko ojciec, ale i matka ma duży – choć bardziej pośredni i mniej oczywisty – wpływ na postawę dziecka wobec dóbr materialnych. To ona często zarządza tym, z jakimi wartościami styka się młody człowiek w swoim otoczeniu. Jak wyjaśniła prof. Zawadzka, matka może np. ograniczać dziecku dostęp do komputera. Albo zniechęcać lub zachęcać syna lub córkę do przyjaźni z niektórymi osobami, np. takimi, dla których liczą się tylko drogie ubrania czy popularność w towarzystwie. Matka może też wpływać na postawę ojca wobec pieniędzy (np. ciągle wracając do rozmów na temat kupna nowego samochodu lub znalezienia lepiej płatnej pracy).
Wartości czerpać można jednak nie tylko od rodziny, ale i z mediów, z których nastolatkowie korzystają. A im więcej młodzież czasu spędza przed telewizorem, komputerem, smartfonem, tym większe jest ryzyko materializmu. Psycholog z UG zwraca uwagę, że media odciągają człowieka od spędzania czasu z innymi ludźmi. Poza tym pokazują zniekształcony obraz rzeczywistości.
– Reklamy pokazują, że każdy powinien być piękny, zdrowy i modnie ubrany, a aby być szczęśliwym, wystarczy coś kupić – dodaje psycholog.
Kolejnym bardzo ważnym czynnikiem powiązanym z materializmem jest rozwód rodziców.
– To sytuacja braku bezpieczeństwa – opowiada prof. Zawadzka. I dodaje, że wśród dzieci z rodzin rozwiedzionych był większy odsetek osób, dla których bogactwo, popularność i bycie modnym były niezwykle istotne, a samoakceptacja, dbanie o relacje i myślenie o innych osobach schodziły na dalszy plan.
(pap)
Fot. Paulina Sikora
