Zrzeczenie się dziedziczenia jest rodzajem umowy, która zostaje zawarta jeszcze za życia spadkodawcy i pozwala na kształtowanie zasad dziedziczenia po nim. Poza testamentem jest to jedyny sposób na bezpośrednią zmianę zasad dziedziczenia ustawowego.
Jak przebiega zrzeczenie się dziedziczenia na podstawie umowy?
Umowa o zrzeczenie się dziedziczenia musi być zawarta w obecności notariusza w formie aktu notarialnego. Zawierają ją przyszły spadkodawca z przyszłym spadkobiercą należącym do kręgu spadkobierców ustawowych. Co jest ważne – podpisanie takiej umowy w zwykłej formie pisemnej lub też jako jednostronnego oświadczenia spadkobiercy nie będzie powodować żadnych skutków prawnych i takie oświadczenie jest niewiele warte.
Zrzeczenie się dziedziczenia a odrzucenie spadku i „zrzeczenie spadku”
Co ważne – nie można mylić tej czynności z odrzuceniem spadku lub też przekazaniem go bez żadnych spłat na pozostałych współspadkobierców (określane czasem jako zrzeczenie się spadku).
Skutki odrzucenia spadku
Odrzucenie spadku następuje poprzez oświadczenie złożone w sądzie spadku lub u notariusza w terminie 6 miesięcy od dnia, w którym uprawniony do spadku dowiedział się o powołaniu do spadku (czyli najczęściej od dnia śmierci spadkodawcy, kiedy został wystawiony akt zgonu spadkodawcy).
Z kolei „zrzeczenie się spadku” to określenie, które jest bardzo często stosowane w sytuacji, kiedy ktoś przyjął spadek, a następnie – w ramach działu spadku (czyli podziału majątku spadkowego pomiędzy spadkobierców) przekazał swój udział (na przykład w nieruchomości, mieszkaniu czy gospodarstwie rolnym) na rzecz pozostałych spadkobierców bez żadnych spłat. To też zupełnie inna sytuacja niż umowa zrzeczenia się dziedziczenia, o którym mowa w tym artykule.
Umowa zrzeczenia się spadku – kiedy?
Należy zwrócić uwagę, że zarówno odrzucenie spadku, jak i „zrzeczenie się spadku” ma miejsce już po śmierci spadkodawcy. Są to działania, które możesz podejmować w celu zadysponowania spadkiem, który Ci przysługuje z dobrodziejstwem inwentarza.
Podpisanie umowy – zawsze za życia spadkodawcy!
Tymczasem umowę o zrzeczenie się dziedziczenia zawiera się za życia spadkodawcy, a także ze spadkodawcą, czyli zanim jeszcze dojdzie do dziedziczenia. Dlatego taka umowa jest z reguły wykorzystywana w ramach planowania spadkowego, czyli zasad zadysponowania majątkiem spadkodawcy przez samego spadkodawcę po jego śmierci. Absolutnie nie może zostać spisana po zgonie spadkodawcy.
Kiedy w praktyce warto stosować umowę o zrzeczeniu się dziedziczenia?
Jedno z dzieci otrzymuje od ojca (spadkodawcy) za jego życia wartościową nieruchomość w darowiźnie, ale jednocześnie podpisuje ze nim umowę o zrzeczeniu się dziedziczenia. Nie chodzi o odrzucenie spadku! Dzięki temu spadkodawca zabezpieczenia jedno ze swoich dzieci (przekazuje mu darowiznę) i jednocześnie wyklucza możliwość sporu sądowego pomiędzy dziećmi co do pozostałej części spadku. Cała reszta spadku będzie należeć się drugiemu dziecku, bez ryzyka wystąpienia przez obdarowanego o zachowek czy o dział spadku.
Skutek zawarcia umowy o zrzeczenie się dziedziczenia
Jak działa umowa zrzeczenia się dziedziczenia? Jej najważniejszym skutkiem jest to, że wyłącza ona od dziedziczenia spadkobiercę będącego stroną tej umowy. Takiego członka rodziny traktuje się tak, jakby nie dożył otwarcia spadku (zmarł przed spadkodawcą).
Już nie jest spadkobiercą, więc nie będzie mu przysługiwać jakiekolwiek roszczenie do spadku (niemożliwe będzie zarówno przyjęcie spadku, jak i odrzucenie spadku) ani prawo do zachowku.
Pamiętaj też o tym, że aby złożyć oświadczenie, które będzie prawomocne, obie strony muszą zabrać do notariusza dowody osobiste, którymi się wylegitymują.
Jeśli chodzi o osobę starszą, niepewną jak dopełnić wszelkich formalności związanych z tego rodzaju umową, zawsze może się ona udać do specjalisty, który udziela bezpłatnych porad prawnych czy skorzystać z pomocy doświadczonej w sprawach związanych ze spadkami kancelarii.
Przed podjęciem najkorzystniejszej decyzji warto omówić swój indywidualny przypadek u prawnika, który pomoże wybrać najkorzystniejsza opcję. ©℗
prawnik Joanna ŚWIĄTEK-WOJNAROWSKA
