Na większą skuteczność walki z przemocą wśród najbliższych mają nadzieję twórcy zmian w przepisach dotyczących przeciwdziałania przemocy w rodzinie. Opatrzona podpisem prezydenta ustawa z 9.03.2023 r. o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2023 r. poz. 535) oczekuje na wejście w życie. Nowe przepisy przyniosą aktualizację zadań w zakresie przeciwdziałania przemocy domowej, zasad postępowania wobec osób doznających przemocy domowej oraz osób stosujących przemoc domową.
Nowela ustawy o przeciwdziałaniu przemocy jest obszerna, a jak uzasadnia ministerstwo rodziny i polityki społecznej – jej celem jest dostosowanie przepisów do obecnych wyzwań. We współczesnym świecie przemoc domowa jest zjawiskiem coraz bardziej powszechnym.
Podstawową zmianą jest sama zmiana pojęcia przemocy. Ministerstwo chce, by zmienić i nazwę dotychczasowej ustawy i samo określenie przemocy na „ustawę o przeciwdziałaniu przemocy domowej” i przemoc domową. Jak wyjaśnia, obowiązująca nazwa ustawy stygmatyzuje rodzinę i wskazuje, że „wyłącznie rodzina jest środowiskiem, w którym dochodzi do aktów przemocy”. Zachowania przemocowe mogą występować również pomiędzy byłymi małżonkami, którzy w świetle prawa nie są rodziną czy osobami żyjącymi w związkach nieformalnych. Zatem konieczne jest ponowne określenie, co należy rozumieć pod pojęciem przemoc.
– za osobę doznającą przemocy domowej zostanie uznany również małoletni świadek przemocy domowej;
– procedura „Niebieskiej Karty” ulegnie modyfikacjom.
– „przemoc domowa” zamiast „przemoc w rodzinie”
Dotychczasowa definicja przemocy w rodzinie zostanie zastąpiona definicją przemocy domowej, która uwzględni dodatkowo dwie szczególnie istotne w dzisiejszej rzeczywistości sfery:
– działania i zaniechania ograniczające lub pozbawiające dostępu do środków finansowych lub możliwości podjęcia pracy lub uzyskania samodzielności finansowej, które można określić przemocą ekonomiczną;
– działania i zaniechania istotnie naruszające prywatność lub wzbudzające poczucie zagrożenia, poniżenia lub udręczenia, podejmowane za pomocą środków komunikacji elektronicznej, innymi słowy – cyberprzemoc.
Na tym nie koniec zmian słownikowych. Ustawa wprowadza nieznane dotychczasowym przepisom definicje osoby doznającej przemocy domowej, osoby stosującej przemoc domową oraz świadka przemocy domowej. Na szczególną aprobatę zasługuje dostrzeżenie przez ustawodawcę małoletnich świadków przemocy domowej i przyznanie im statusu osób doznających przemocy domowej.
Nowela rozszerza krąg osób objętych ochroną na niezamieszkujących razem byłych partnerów oraz dzieci będące świadkami przemocy domowej; ustanowiony zostanie standard podstawowych usług świadczonych przez specjalistyczne ośrodki wsparcia dla osób doznających przemocy domowej; doprecyzowane zostaną przepisy dotyczące kwalifikacji osób kierujących specjalistycznymi ośrodkami wsparcia dla osób doznających przemocy domowej.
Podstawową zmianą jest sama zmiana pojęcia przemocy. Ministerstwo chce, by zmienić i nazwę dotychczasowej ustawy i samo określenie przemocy na „ustawę o przeciwdziałaniu przemocy domowej” i przemoc domową. Jak wyjaśnia, obowiązująca nazwa ustawy stygmatyzuje rodzinę i wskazuje, że „wyłącznie rodzina jest środowiskiem, w którym dochodzi do aktów przemocy”. Zachowania przemocowe mogą występować również pomiędzy byłymi małżonkami, którzy w świetle prawa nie są rodziną czy osobami żyjącymi w związkach nieformalnych.
Zgodnie z nowelą definicja przemocy domowej ma brzmieć: „należy przez to rozumieć jednorazowe albo powtarzające się umyślne działanie lub zaniechanie, naruszające prawa lub dobra osobiste osoby doznającej przemocy domowej, w szczególności narażające tę osobę na niebezpieczeństwo utraty życia, zdrowia, mienia, naruszające jej godność, nietykalność cielesną, wolność, w tym seksualną, powodujące szkody na jej zdrowiu fizycznym lub psychicznym, wywołujące u tej osoby cierpienia, krzywdy moralne oraz mające na celu uzyskanie kontroli w zakresie nabywania i korzystania z posiadanych przez tę osobę zasobów ekonomicznych”.
Zastąpiono również definicję „członka rodziny” poprzez wprowadzenie definicji „osoby doznającej przemocy domowej” oraz „osoby stosującej przemoc domową”. Wskazano, że sprawcą przemocy może być osoba najbliższa w rozumieniu art. 115 par. 11 Kodeksu karnego, ale też inna osoba spokrewniona lub niespokrewniona pozostająca w faktycznym związku, niezależnie od faktu wspólnego zamieszkiwania i gospodarowania, osoby wspólnie zamieszkujące i gospodarujące, a także były małżonek, były partner lub inny członek rodziny, niezależnie od faktu wspólnego zamieszkiwania.
prawnik Joanna ŚWIĄTEK-WOJNAROWSKA
