Różnica pomiędzy rozwodem a separacją jest taka jak pomiędzy wyjazdem z biletem powrotnym oraz wyjazdem bez takiej możliwości – rozwód to raczej bilet w jedną stronę. Konsekwencje, które wywołuje, mogą ustać w wyniku ponownego zawarcia małżeństwa, ale nie ma możliwości „zniesienia” czy „cofnięcia” rozwodu. Raz prawomocnie orzeczony rozwód powoduje, że małżonek wraca do stanu wolnego.
Separacja pozwala na zastanowienie, na pewną próbę i znalezienie trochę czasu na odpowiedź „co dalej z nami”, co nie znaczy, że pozwoli utrzymać status quo we wszystkich aspektach. Skutki separacji w wielu kontekstach są takie same jak w przypadku rozwodu.
Warunkiem orzeczenia zarówno rozwodu, jak i separacji jest wykazanie, że pomiędzy małżonkami doszło do zupełnego rozkładu pożycia małżeńskiego. Co to oznacza w praktyce?
To sytuacja, gdy stron nie łączy ani więź duchowa, ani fizyczna, ani gospodarcza. Czyli o rozkładzie pożycia małżeńskiego będziemy mówić wtedy, gdy małżonkowie nie zamieszkują razem, nie współżyją ze sobą, nie prowadzą wspólnego gospodarstwa domowego i nie żywią wobec siebie już żadnych głębszych, pozytywnych uczuć.
W wypadku rozwodu rozpad więzi musi być trwały – co oznacza, że wszystkie znaki na niebie i ziemi wskazują, że powrót małżeństwa do normalnego pożycia już nie nastąpi, a więź fizyczna, gospodarcza i duchowa nie zostanie przywrócona.
Podobnie jak przy rozwodzie, sąd w wyroku może stwierdzić, kto ponosi winę za rozpad małżeństwa. Może uznać, że winę ponosi jeden z małżonków lub oboje małżonkowie.
Trzeba również zauważyć jeszcze jedną rzecz: separacja może być orzeczona na wspólny wniosek albo na żądanie jednego z małżonków.
W wypadku gdy separacja orzekana jest na wspólny wniosek stron, sąd nigdy nie będzie orzekał o tym, czy i kto ponosi winę za rozkład pożycia. W sprawach o rozwód jest inaczej: nawet jeśli strony zgodnie żądają rozwodu, to dodatkowo muszą również zgodnie zażądać zaniechania rozstrzygania wyroku o winie.
Po orzeczeniu separacji – w przeciwieństwie do rozwodu – nie jest możliwy powrót do poprzedniego nazwiska w uproszczonym postępowaniu administracyjnym (tj. do nazwiska noszonego przed ślubem), a także nie umożliwia wstąpienia w kolejny związek małżeński.
W pewnych wyjątkowych okolicznościach małżonkowie pozostający w separacji nadal winni sobie udzielać wzajemnie pomocy, o ile wymagają tego względy słuszności. Obowiązek pomocy może polegać na wsparciu finansowym, ale też na faktycznej pomocy (np. zrobienie zakupów dla chorego małżonka) czy wsparciu psychicznym.
Tymczasem małżonkowie po rozwodzie są zobowiązani wobec siebie jedynie do uiszczania świadczeń alimentacyjnych, do których zostali zobowiązani przez sąd w wyroku. Po rozwodzie nie trzeba wspierać drugiego małżonka psychicznie.
Podobnie jak w przypadku sprawy o rozwód, tak również w toku postępowania o separację jest możliwy podział majątku wspólnego przy założeniu, iż strony są zgodne co do tego podziału. Sądy okręgowe niechętnie zajmują się sprawami majątkowymi małżonków, dlatego jeżeli chcecie przeprowadzić podział majątku wspólnego w toku postępowania o separację, powinniście uzgodnić kwestie dotyczące podziału jeszcze przed rozprawą, tak żeby przedłożyć zgodny wniosek dotyczący podziału.
Na skutek sądowej separacji w małżeństwie stron przestaje obowiązywać ustrój wspólności majątkowej, a pomiędzy małżonkami nastaje rozdzielność majątkowa. Ta z kolei otwiera drogę do przeprowadzenia sprawy o podział majątku wspólnego – bez rozdzielności nie możesz tego zrobić.
Z wyrokiem ustanawiającym separację możecie także udać się do notariusza, by przeprowadzić umowny podział majątku w drodze aktu notarialnego.
Na zgodne żądanie małżonków sąd orzeka o zniesieniu separacji. Po przeprowadzeniu postępowania i wysłuchaniu małżonków na rozprawie sąd wydaje postanowienie o zniesieniu separacji.
Drugą możliwością jest po prostu zakończenie związku małżeńskiego poprzez orzeczenie rozwodu.
Postępowanie o rozwód w wypadku, gdy pomiędzy małżonkami wcześniej istniała separacja sądowa, będzie ułatwione. Sąd już przecież wcześniej zajmował się kwestią rozkładu pożycia małżeńskiego, teraz musi ustalić jedynie, czy ten rozkład jest trwały.
prawnik Joanna ŚWIĄTEK-WOJNAROWSKA
