Konstytucja gwarantuje nam prawo do ochrony zdrowia, jednak nie zawsze możemy mieć prawo do bezpłatnych, czyli finansowanych ze środków publicznych, świadczeń opieki zdrowotnej.
Zgodnie z ustawą z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych prawo do świadczeń w Polsce mają osoby ubezpieczone obowiązkowo, osoby ubezpieczone dobrowolnie i inne osoby uprawnione – po spełnieniu warunków określonych w tej ustawie.
Do korzystania ze świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych na zasadach określonych w ustawie o świadczeniach mają prawo osoby objęte powszechnym – obowiązkowym i dobrowolnym ubezpieczeniem zdrowotnym, zwane dalej „ubezpieczonymi”, oraz szereg grup osób, które nabywają prawo do świadczeń na podstawie szczegółowych przepisów.
Jeśli mieszkasz w Polsce i nie jesteś objęty powszechnym ubezpieczeniem zdrowotnym, możesz nabyć prawo do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, korzystając z tak zwanego „ubezpieczenia dobrowolnego”.
W celu zawarcia umowy należy zgłosić się do oddziału wojewódzkiego NFZ, wypełnić wniosek o objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem zdrowotnym i podpisać dwa egzemplarze umowy.
Jeżeli nie jest się ubezpieczonym przez okres powyżej 3 (trzech) miesięcy, objęcie ubezpieczeniem dobrowolnym uzależnione jest od wniesienia opłaty dodatkowej. Wysokość tej opłaty zależy od czasu, w którym nie byliśmy objęci ubezpieczeniem zdrowotnym. Jeżeli przerwa w ubezpieczeniu zdrowotnym i opłacaniu składek wynosiła nieprzerwanie:
• od 3 miesięcy do roku – opłata wynosi 20 proc. dochodów przyjętych jako podstawa wymiaru składki.
• powyżej roku do 2 – opłata wynosi 50 proc. dochodów przyjętych jako podstawa wymiaru składki.
• powyżej 2 lat do 5 lat – opłata wynosi 100 proc. dochodów przyjętych jako podstawa wymiaru składki.
• powyżej 5 lat do 10 lat – opłata wynosi 150 proc. dochodów przyjętych jako podstawa wymiaru składki.
• powyżej 10 lat – opłata wynosi 200 proc. dochodów przyjętych jako podstawa wymiaru składki.
Zgodnie z ustawą z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych prawo do świadczeń finansowanych ze środków publicznych w Polsce mają nie tylko osoby ubezpieczone obowiązkowo lub dobrowolnie, lecz również inne osoby – po spełnieniu warunków określonych w tej ustawie.
Prawo do świadczeń mają:
• zgłoszeni do ubezpieczenia członkowie rodziny osoby ubezpieczonej:
• dzieci własne, dzieci małżonka, dzieci przysposobione, wnuki, dzieci obce, dla których ustanowiono opiekę lub dzieci obce w ramach rodziny zastępczej – do ukończenia przez nie 18. roku życia. Jeśli dziecko kontynuuje naukę po ukończeniu 18 lat, może być zgłoszone do ubezpieczenia jako członek rodziny, nie dłużej jednak niż do ukończenia 26. roku życia. Po tym czasie, o ile nie jest ubezpieczone z żadnego innego tytułu, powinno powiadomić szkołę lub uczelnię, która będzie zobowiązana zgłosić je do ubezpieczenia w NFZ. Dzieci posiadające orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności lub inne traktowane na równi mogą być zgłaszane do ubezpieczenia bez ograniczenia wieku;
• małżonkowie – mąż, żona (ale nie konkubenci);
• krewni wstępni (rodzice, dziadkowie) pozostający z ubezpieczonym we wspólnym gospodarstwie domowym.
Osoby uprawnione do świadczeń na podstawie przepisów o koordynacji – ubezpieczone w innym niż Polska państwie członkowskim Unii Europejskiej lub Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA), przebywające na terenie Polski.
Świadczenia udzielane osobom wymienionym powyżej finansowane są przez NFZ.
Kiedy ustaje prawo do świadczeń z opieki zdrowotnej
NFZ wylicza, kiedy wygasa prawo do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków Państwa sytuacje, gdy osoby dotąd objęte ubezpieczeniem zdrowotnym tracą prawo do darmowych świadczeń w ramach NFZ. Narodowy Fundusz Zdrowia wyjaśnia, że prawo do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych ustaje zazwyczaj po upływie 30 (trzydziestu) dni od dnia wygaśnięcia obowiązku ubezpieczenia zdrowotnego. I ostrzega: bez tego nie można korzystać z darmowej opieki zdrowotnej „na NFZ”.
To ważna informacja m.in. dla osób, które zmieniają pracę, albo zostają zwolnione – tylko przez 30 dni od ustania stosunku pracy mogą korzystać z leczenia „na NFZ”.
Prawo do świadczeń na NFZ ustaje zazwyczaj po upływie 30 dni od dnia wygaśnięcia obowiązku ubezpieczenia zdrowotnego np.:
• w przypadku ustania stosunku pracy (np. z tytułu umowy o pracę);
• w przypadku zakończenia prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej;
• w przypadku osób zatrudnionych, pozostających na urlopie bezpłatnym.
• ukończyła szkołę ponadpodstawową lub została skreślona z listy uczniów – prawo do świadczeń opieki zdrowotnej przysługuje Ci przez 6 (sześć) miesięcy od dnia zakończenia nauki lub skreślenia z listy uczniów;
• ukończyła szkołę wyższą lub szkołę doktorską lub została skreślona z listy studentów – prawo do świadczeń opieki zdrowotnej przysługuje Ci przez 4 (cztery) miesiące od dnia zakończenia nauki lub skreślenia z listy studentów;
• ma zawieszone prawo do renty socjalnej – w przypadkach, o których mowa w art. 10 ust. 5 ustawy z dnia 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej (Dz.U. z 2023. poz 2194) – prawo do świadczeń opieki zdrowotnej przysługuje przez 90 (dziewięćdziesiąt) dni od ustania ubezpieczenia zdrowotnego w NFZ.
Narodowy Fundusz Zdrowia wskazuje też, co zrobić jeśli prawo do świadczeń wygasło, a chcemy nadal korzystać ze świadczeń opieki zdrowotnej w ramach ubezpieczenia zdrowotnego w NFZ.
– Należy uzyskać inny tytuł do ubezpieczenia, np. ubezpieczyć się dobrowolnie lub zostać zgłoszonym jako członek rodziny. Jeżeli tego nie uczynisz, możesz ponieść koszty udzielonych świadczeń – podkreśla Fundusz.
Joanna ŚWIĄTEK-WOJNAROWSKA, prawnik
