Od pierwszego stycznia nadchodzącego roku słowa szczecinianin czy szczecinianka zapiszemy wielką literą. Wejdą bowiem w życie zmiany w zasadach polskiej pisowni. Wprowadza je Rada Języka Polskiego przy Prezydium Polskiej Akademii Nauk, która ogłasza: „Od stycznia piszemy prościej!”.
Najważniejsza nowość to ta dotycząca nazw mieszkańców miast, dzielnic, osiedli, wsi. Do tej pory pisaliśmy je małą literą – w przeciwieństwie do nazw mieszkańców kraju (np. Polak) czy kontynentu (np. Europejczyk). Teraz ta różnica znika. Będziemy mogli napisać Szczecinianin czy Niebuszewianin.
– Zobaczyliśmy rozdźwięk między twardą regułą a praktyką, zwyczajem językowym Polaków – mówiła podczas ogłaszania zmian prof. Ewa Kołodziejek, językoznawczyni z Uniwersytetu Szczecińskiego, członkini Rady Języka Polskiego i felietonistka „Kuriera”. – Dotyczy to na przykład pisowni małą literą nazw mieszkańców (miast – AS), podczas gdy wszystkie inne nazwy mieszkańców piszemy wielką literą. Polacy i tak pisali „szczecinianka”, „warszawianka” czy „krakowianka” wielką literą, niejako wbrew regule. Chcieliśmy zniwelować rozdźwięk między regułami a praktyką.
Kolejne ustalenia. Przymiotniki utworzone od nazw własnych, zakończone na -owski, np. chopinowski, będzie się zapisywać zawsze małą literą.
Wielką lub małą literą będzie można także zapisywać przymiotniki tworzone od imion, zakończone na -owy, -in(yn), -ów (na przykład jackowe dzieci lub Jackowe dzieci, Zosina lalka lub zosina lalka), a także różnego rodzaju nieoficjalne nazwy etniczne, takie jak makaroniarz (Makaroniarz) lub angol (Angol).
Wielką literą będzie się zapisywać nazwy pojedynczych egzemplarzy wyrobów przemysłowych, np. Ford, niezależnie od tego, czy chodzi o nazwę firmy i marki (ciężarówka marki Ford), czy o konkretny egzemplarz (np. przed domem stał czerwony Ford).
Rada Języka Polskiego wprowadza jednolity zapis wielką literą nazw własnych. W tym geograficznych oraz topograficznych. Dlatego będziemy pisać: Półwysep Hel, Wyspa Uznam, Aleja Róż, Plac Zbawiciela, Park Kościuszki, Kopiec Wandy, Kościół Mariacki, Pałac Staszica, Zamek Książ, Most Poniatowskiego.
Tylko wyraz ulica będzie – tak jak dotąd – pisany małą literą, np. ulica Józefa Piłsudskiego.
Co do nazw medali, nagród, orderów i tytułów honorowych – od 1 stycznia wszystkie człony nazw oprócz przyimków, spójników i słowa „imienia” zapiszemy wielką literą. Czyli napiszemy tak: Nagroda Nobla, Nagroda Grammy, Medal Sprawiedliwy wśród Narodów Świata.
Inna ważna zasada. Pisownia partykuły nie z przymiotnikami i przysłówkami odprzymiotnikowymi będzie zawsze łączna, także z formami stopnia wyższego i najwyższego (np. nielepszy, nielepiej). Zapis łączny nie z imiesłowami odmiennymi będzie obowiązkowy bez względu na znaczenie imiesłowu (np. niepalący, nieumyty).
Łącznie będzie się zapisywać wyrażenia typu półżartem, półserio oraz cząstki niby- i quasi- z wyrazami zapisywanymi małą literą (np. nibyartysta, nibygotyk, quasiopiekun, quasinauka). Rozdzielna będzie pisownia cząstek -bym, -byś, -by, -byśmy, -byście ze spójnikami (np. Zastanawiam się, czy by nie pojechać w góry).
Dopuszczona zostanie rozdzielna (obok łącznej) pisownia cząstek super-, ekstra-, eko-, wege-, mini- i podobnych (np. superpomysł lub super pomysł) oraz wariantywna pisownia (z łącznikiem, przecinkiem lub spacją) wyrażeń typu tuż-tuż (tuż, tuż oraz tuż tuż).
– Ujednolicenie, zautomatyzowanie pisowni, ale także zaakceptowanie tego, że niektóre wyrazy się usamodzielniły, czy unikanie reguły, która nakazuje jakieś zachowanie ortograficzne, podczas gdy użytkownicy tego nie akceptowali – tak cele Rady Języka Polskiego podsumowała prof. Ewa Kołodziejek. – Mamy więcej swobody w pisowni, mamy ujednolicenie reguł. Analizowaliśmy różnorodne teksty, prace maturalne, prace konkursowe uczniów, dyktanda ortograficzne. Bardzo ważny jest dla nas także sygnał płynący od użytkowników dzwoniących do poradni językowych. Prowadzę dwie poradnie i pytania użytkowników, często osób zaangażowanych w redakcję tekstów, redaktorów, przedstawicieli wydawnictw, to pytania, które weryfikują nasze prace badawcze, koncepcje, pokazują nam, który moment ortograficzny jest trudny dla użytkowników.
Rada Języka Polskiego przy Prezydium Polskiej Akademii Nauk jest instytucją opiniodawczo-doradczą w zakresie używania języka polskiego. Zadania Rady określa Ustawa o języku polskim. Mają one charakter naukowy, popularnonaukowy i upowszechniający wiedzę o języku. Członkami Rady oprócz językoznawców są przedstawiciele innych dyscyplin naukowych, a także ludzie kultury, mediów, wojska i oświaty. ©℗
Alan SASINOWSKI
