Na jego terenie rośnie około 415 gatunków drzew i krzewów, m.in. choina kanadyjska, modrzew japoński, świerk srebrny i miłorząb japoński. Osiem lat temu we wschodniej części tego cmentarza wytyczona została ścieżka botaniczna. Znajdują się przy niej 32 tablice z opisem rzadkich drzew i krzewów. Ścieżka zaczyna się i kończy przy bramie głównej. Opracował ją dr Marcin Kubus.
To wszystko znajdziemy na trzeciej pod względem wielkości nekropolii w Europie – na Cmentarzu Centralnym, który wkrótce wypełni się tłumami szczecinian. Nazywany jest przez nich ogrodem umarłych.
Udając się w to miejsce, mamy okazję podziwiać wiele lat pracy architektów. Są tu przepiękne obiekty, szerokie aleje oraz ogrodowa zieleń. Szczecińska nekropolia to także atrakcja turystyczna.
– Nasz cmentarz jest przepiękny i nie ma w tym nic złego, jeśli ludzie chodzą tutaj na spacery – mówi pan Tomasz. – Nie raz wspólnie ze znajomymi wybieramy się 1 listopada na wieczorne wędrówki. To miejsce jest jeszcze piękniejsze, gdy na grobach zapalone są znicze.
Centralny jest także terenem… rekreacji. – Może to dziwnie zabrzmi, ale uwielbiam biegać po tym cmentarzu – mówi pani Katarzyna. – Zagęszczenie drzew i krzewów powoduje, że powietrze jest tu zdecydowanie lepsze. Cała ta otoczka wpływa na mnie bardzo pozytywnie. Często zatrzymuję się również przy ładnych nagrobkach. Wtedy się okazuje, że to jedne z pierwszych, które tutaj powstały…
Na terenie Cmentarza Centralnego znajduje się wiele obiektów architektonicznych. Brama główna zbudowana została w duchu neoromanizmu w latach 1901-1903. Jej głównym projektantem był architekt Wilhelm Meyer-Schwartau – w latach 1891-1921 miejski radca budowlany Szczecina (architekt miasta). Z kolei w stylu romańskim stworzona została kaplica cmentarna, również projektu tegoż architekta. Zbudowano ją w latach 1900-1902. Obiekt powstał na wzniesieniu. Naprzeciwko znajduje się basen z fontanną. To centralny punkt szczecińskiej nekropolii.
Niestety, oba budynki zostały uszkodzone w wyniku bombardowań w trakcie II wojny światowej. Udało się je jednak odbudować. Tego szczęścia nie miała druga,modernistyczna kaplica, zbudowana w latach 1928-1930 w zachodniej części cmentarza przy al. Leszczynowej. W latach 80. jej ruiny zostały rozebrane.
Cmentarz Centralny znany jest również z kilkudziesięciu pomników. Upamiętniają one m.in. bohaterów Września 1939, ofiary stalinizmu, sybiraków, pionierów Szczecina, „Tych, którzy nie powrócili z morza”. Znajduje się tu również Krzyż Katyński i najstarszy krzyż żeliwny, który upamiętnia żołnierzy poległych w wojnie francusko-pruskiej z 1870-71. W okolicach cmentarza przy ul. Mieszka I potajemnie pochowane zostały ofiary Grudnia 1970.
Dla wielu wizyty na szczecińskim cmentarzu mogą się jednak okazać drogą przez mękę. Mimo że co jakiś czas ustawiane są tablice z planem alejek, ludzie się gubią. – Choć systematycznie odwiedzam groby bliskich, często zdarza mi się zabłądzić – mówi p. Grzegorz, lat 60. – Myślę, że powodem są biegnące po elipsie główne aleje. Szkoda, że nie zaprojektowano tras w formie szachownicy, jak w Nowym Jorku. Wewnętrzne uliczki: „Okólna”, „Zakole” czy „Górna” mogą być mylące.
Szczecińską nekropolią opiekuje się od 2003 roku Stowarzyszenie na Rzecz Cmentarza Centralnego. Do jego zadań należy dbanie i renowacja nagrobków zabytkowych oraz osób zasłużonych dla Szczecina, ochrona przyrody, propagowanie wiedzy o cmentarzu i historii. ©℗
(kn)
Pod koniec XIX wieku w Szczecinie znajdowało się 88 cmentarzy rozlokowanych w centrum. Ówczesne władze miasta rozpoczęły ich likwidację, jednocześnie planując wybudowanie nowoczesnego cmentarza komunalnego – wzorowanego na tych z Hamburga i Wiednia.
Autorem projektu Cmentarza Centralnego jest Wilhelm Meyer-Schwartau – niemiecki architekt, który w latach 1891-1921 był miejskim radcą budowlanym Szczecina (architektem miasta). Szczecińska nekropolia nawiązuje architektonicznie do cmentarza Ohlsdorf w Hamburgu. Projektanci chcieli go jak najbardziej upodobnić do parku-ogrodu. Uciekali od wizji upchnięcia jak największej liczby grobów na jak najmniejszej powierzchni.
Koszt budowy wyniósł 3 miliony marek. Cmentarz oficjalnie został otwarty 6 grudnia 1901 roku. Dzisiaj szczecińska nekropolia jest największa w Polsce i trzecia co do wielkości w Europie. Obecnie zajmuje powierzchnię 172,33 ha (Encyklopedia Szczecina – red.).
