Nowych patronów muszą sobie poszukać cztery szczecińskie szkoły. Obecni – zdaniem szczecińskiego IPN-u – zbyt jednoznacznie kojarzą się z komunizmem, a tego zabrania przyjęta w kwietniu 2016 r. Ustawa dekomunizacyjna.
Zdaniem szczecińskiego IPN-u patronów powinny zmienić trzy szkoły podstawowe i jeden zespół szkół. Są to: Szkoła Podstawowa nr 14 im. Związków Zawodowych przy ul. Strzałowskiej, SP 16 im. por. Zdzisława Przybylaka przy ul. Chobolańskiej, SP 48 im. Wojsk Ochrony Pogranicza przy ul. Czorsztyńskiej oraz Zespół Szkół nr 3 im. prof. Oskara Langego przy ul. Sowińskiego.
Ustawa dekomunizacyjna z 1 kwietnia 2016 r. dała samorządom rok na usunięcie z przestrzeni publicznej nazw upamiętniających osoby, organizacje, wydarzenia i daty symbolizujące komunizm lub propagujące go. Szczeciński IPN przesłał w styczniu do Urzędu Miejskiego listę ze wskazaniem, jakich zmian należy dokonać.
Jeszcze kilka dni temu nie było pewne, czy wymieniana wśród czterech placówek SP 14 im. Związków Zawodowych będzie musiała zmienić patrona. Teraz już wiadomo, że tak.
– Po zbadaniu okazało się, że imię szkoły nie nawiązuje do wolnych związków zawodowych – powiedział nam Paweł Knap z Oddziałowego Biura Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN w Szczecinie. – Patronat ten jest na pamiątkę wybudowania szkoły ze składek społeczeństwa i dotacji Wojewódzkiej Komisji Związków Zawodowych (nazwa organizacji związkowej zmieniała się wielokrotnie). Dotyczy koncesjonowanej przez komunistów organizacji, wykorzystywanej także propagandowo w życiu społecznym i politycznym PRL.
Jak dodaje Paweł Knap, w grudniu 1970 r. siedziba WKZZ w Szczecinie została spalona przez protestujących robotników, a 18 grudnia 1970 r. władze WKZZ podpisały się – wraz z Prezydium WRN i KW PZPR – pod ulotką wyzywającą protestujących robotników od wichrzycieli oraz porównującą ich do neofaszystów i polakożerców. W 1980 r., na skutek strajków sierpniowych oraz żądania utworzenia niezależnych związków zawodowych, Zrzeszenie Związków Zawodowych zostało zlikwidowane.
IPN proponuje zmianę patronatu SP 14 na im. Wolnych Związków Zawodowych.
Szkoła Podstawowa nr 16 w Szczecinie natomiast nosi imię por. Zdzisława Przybylaka, nieżyjącego funkcjonariusza Milicji Obywatelskiej. W czasie wojny był on na robotach przymusowych w Niemczech, od jesieni 1945 r. służył w Łodzi, Słupsku i Szczecinie. Pełnił m.in. funkcje: wykładowcy Wojewódzkiego Kursu Przeszkolenia Szeregowych przy Komendzie Wojewódzkiej MO w Szczecinie oraz kierownika Komisariatu Komendy Powiatowej MO w Słupsku i naczelnika Wydziału Szkoleniowo-Politycznego KW MO w Szczecinie. Porucznik Zdzisław Przybylak zginął 9 września 1952 r., biorąc udział w pościgu za Jerzym Barańskim, który wcześniej zamordował dwóch innych funkcjonariuszy MO. W trakcie obławy na terenie dzisiejszego szpitala w Zdunowie Barański postrzelił w głowę por. Przybylaka, który poniósł śmierć na miejscu.
Jak zaznacza badacz IPN-u, zgodnie z art. 5 z 18 grudnia 1998 r. Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (ujednolicony wg stanu na 16 czerwca 2016 r.) jednostki Milicji Obywatelskiej w okresie do 14 grudnia 1954 r. uznawane są za organy bezpieczeństwa państwa.
Szkoła Podstawowa nr 48 nosi imię nieistniejących Wojsk Ochrony Pogranicza. Była to formacja powołana w 1945 r., 1 stycznia 1949 r. podporządkowana Ministerstwu Bezpieczeństwa Publicznego, a później do 1965 r. – Ministerstwu Spraw Wewnętrznych. Zgodnie z art. 5 z 18 grudnia 1998 r. Instytucje Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (ujednolicony wg stanu na 16 czerwca 2016 r.) jednostki organizacyjne podporządkowane Ministerstwu Bezpieczeństwa Publicznego uznawane są za organy bezpieczeństwa państwa. Ponadto osobno, jako taki organ, ustawa wymienia także zwiad WOP.
Czwartą szkołą, która zmieni patrona, jest Zespół Szkół nr 3 im. prof. Oskara Langego. Był on uznanym, także za granicą, profesorem ekonomii, ale również zasiadał we władzach komunistycznych lat 50.-60.
– Oskar Lange był między innymi członkiem KC PZPR i Rady Państwa oraz przewodniczącym Klubu Poselskiego PZPR, co sytuuje go w gronie komunistycznej elity władzy, mimo osiągnięć na gruncie ekonomii – podkreśla Paweł Knap.
Zapytany o wymóg IPN-u dyrektor ZS 3 Andrzej Kobylec powiedział nam: – Mam pismo z IPN-u powołujące się na Ustawę dekomunizacyjną, zgodnie z którym mamy zrealizować prawo i to prawo będziemy realizować.
ZS 3 przy ul. Sowińskiego to szkoła znana z techników handlowego i ekonomicznego. Szkołę rozsławił zespół Filipinki, utworzony tu w 1959 r. Może on zostanie szkolnym patronem? Jak zapowiedział dyrektor, szkoła przeprowadzi głosowanie wśród społeczności uczniów, ich rodziców i nauczycieli nad wyborem nowego patrona.
Elżbieta KUBERA
