Klinika Ginekologii Operacyjnej i Onkologii Ginekologicznej Dorosłych i Dziewcząt Samodzielnego Publicznego Szpitala Klinicznego nr 2 PUM w Szczecinie wraz z Polskim Towarzystwem Ginekologii Onkologicznej organizuje pierwsze warsztaty dla kobiet, pacjentek onkoginekologicznych, które odbędą się w najbliższą sobotę 9 września w hali widowiskowo-sportowej Netto Arena w godz. 10-13.
To będą eksperckie spotkania pod hasłem „Dbam o siebie – dbam o swoje zdrowie”. O szczegółach jeszcze poinformujemy. A o tym, jakiego rodzaju nowotwory ginekologiczne dotykają kobiety najczęściej, jak zachować czujność, i jakie są możliwości leczenia rozmawiamy z dr hab. n. med. Anitą Chudecką-Głaz, lekarzem kierującym Kliniką Ginekologii Operacyjnej i Onkologii Ginekologicznej Dorosłych i Dziewcząt SPSK nr 2, konsultantem wojewódzkim w dziedzinie ginekologii onkologicznej oraz wiceprezesem zarządu Polskiego Towarzystwa Ginekologii Onkologicznej.
– Jakiego rodzaju nowotwory ginekologiczne występują u kobiet najczęściej?
– Mówimy o trzech najczęstszych nowotworach ginekologicznych: raku endometrium, raku jajnika i raku szyjki macicy. Wymieniam je właśnie w kolejności odpowiadającej częstości ich występowania. Wbrew pozorom rak szyjki macicy wcale nie jest najczęstszy. W tej chwili jest pod tym względem na trzecim miejscu. Na pewno jest większa świadomość tego nowotworu i zapewne także z tego powodu obserwujemy, że w ostatnich mniej więcej 20 latach jest go mniej. Jednak zgłaszalność pacjentek na badania cytologiczne ciągle jest mała i jak się porównujemy do innych krajów Europy, to wcale nie wygląda to optymistycznie. Dobrze, że ta zachorowalność na przestrzeni lat zaczęła spadać, ale wciąż jest duża i wiąże się z tym także duża umieralność. Na naszym oddziale zawsze leży przynajmniej jedna pacjentka z bardzo zaawansowanym, nienadającym się już do leczenia operacyjnego, rakiem szyjki macicy. A nie powinniśmy tego obserwować w dobie badań cytologicznych, w dobie bardzo skutecznej, jeśli chodzi o ten rodzaj raka, profilaktyki. Bo celem tych badań cytologicznych już tak naprawdę nie jest wykrycie wczesnego nowotworu, ale stanów przednowotworowych, Wyleczalność powinna więc być całkowita. Teraz mamy jeszcze możliwość stosowania szczepień przeciwko HPV, również ta kwestia na razie nie wygląda optymistycznie – za mało uprawnionych do takich szczepień nastolatków (12-,13-latków – red.) z tego korzysta, ale mamy nadzieję, że po wakacjach będzie lepiej. Skuteczna profilaktyka wtórna (badania – red.) plus duża wyszczepialność powinny doprowadzić do tego, że rak szyjki macicy będzie naprawdę sporadycznym nowotworem.
– A jak zapobiegać pozostałym nowotworom ginekologicznym, co robić, żeby je wykrywać jak najszybciej?
– Badania skriningowe (przesiewowe – red.) są dostępne tylko w profilaktyce raka szyjki macicy. Skrining to takie badanie, za pomocą którego jesteśmy w stanie wykryć wczesne stadium nowotworu albo najlepiej stan przednowotworowy. I takie badanie musi być populacyjnie dostępne, tanie i opłacalne, czyli efektywne. Te warunki spełnia tylko badanie w kierunku raka szyjki macicy. Jeżeli chodzi o raka endometrium (rak, który rozwija się w błonie śluzowej wnętrza trzonu macicy – red.), to takiego badania nie mamy. Niemniej należy uświadamiać pacjentki, żeby nie lekceważyły pewnych objawów. Najbardziej charakterystycznym objawem dla raka endometrium jest po prostu nieprawidłowe krwawienie – acykliczne w okresie przedmenopauzalnym lub też krwawienie w okresie po menopauzie. Każdy epizod krwawienia powinien być powodem, dla którego pacjentka zgłasza się do ginekologa. Rak endometrium jest rakiem, który we wczesnym stadium rozwoju jest generalnie bardzo dobrze rokującym nowotworem. Powinniśmy więc uświadamiać pacjentki o konieczności regularnych wizyt u ginekologa i konieczności reagowania na takie objawy, jak nieprawidłowe krwawienie.
Co do raka jajnika, to tu sytuacja jest najtrudniejsza i dla pacjentek, i dla lekarzy, ponieważ we wczesnym stadium jest to nowotwór bardzo skąpoobjawowy. Jego przebieg kliniczny jest agresywny, żadnych badań skriningowych w tym przypadku nie mamy. Tak naprawdę profilaktyka raka jajnika dotyczy pacjentek z mutacją genów BRCA1 i BRCA2, im możemy zaproponować po 35. roku życia operację profilaktyczną. U pacjentki, która jest nosicielem mutacji BRCA1, ryzyko wystąpienia raka jajnika wynosi nawet do 60 procent. Operacją nie likwidujemy go do zera, bo jest niewielkie ryzyko powstania raka otrzewnej, ale przez usunięcie przydatków redukujemy ryzyko rozwoju raka do maksymalnie 5 procent. Ale dla wszystkich kobiet zalecane są regularne wizyty u ginekologa raz w roku. Taka wizyta to badanie ginekologiczne, USG i dokładny wywiad z pacjentką. Czasami pacjentka sama nam nie powie o pewnych dolegliwościach, bo nawet nie wie, że to dolegliwości mogące świadczyć o nieprawidłowościach, np. uważa, że miesiączkowanie w 60. roku życia jest normalne. A w pewnym wieku krwawienie to już nie jest miesiączka. Pacjentki nawet nie zgłaszają tej dolegliwości, bo myślą, że to jest naturalne. Więc bardzo ważny jest dokładnie zebrany wywiad z pacjentką, w tym wywiad rodzinny, żeby ustalić również czy i jakie zachorowania pojawiły się w rodzinie. W raku jajnika jest coś takiego jak indeks objawów. Kiedyś mówiło się o tym raku, że to taki cichy zabójca, bo w tej pierwszej fazie zupełnie nie daje objawów. A tak do końca nie jest. Tylko te początkowe objawy nie są charakterystyczne i w ogóle nie kojarzą się pacjentkom z dolegliwościami ginekologicznymi. To dolegliwości gastryczne, uczucie pełności w brzuchu, dyskomfort po jedzeniu. Generalnie coś się dzieje niepokojącego w jamie w brzusznej. I jak my, lekarze, się o takie odczucia nie zapytamy, to pacjentka nam tego nie zgłosi. A jeśli ona przez pół roku ma takie dolegliwości, po kilkanaście razy w miesiącu, to jest duże ryzyko, że tam się naprawdę coś dzieje jeżeli chodzi o jajnik.
– Od jakiego wieku kobiety powinny zachowywać szczególną czujność w kontekście możliwości zachorowania na tego rodzaju nowotwory?
– Każda pacjentka po inicjacji seksualnej powinna regularnie zacząć chodzić do ginekologa. Chociażby z tego powodu, że zaczyna wchodzić do grupy ryzyka jeżeli chodzi o patologię szyjki macicy. Mamy powinny obserwować, czy dziewczynki zaczęły miesiączkować. Jeśli widzą, że córka zbliża się do takiego wieku, że ta miesiączka powinna już być, a jej nie ma, to zaprowadzić córkę do ginekologa. Każdy nowotwór ma nieco inny wiek występowania. Rak szyjki macicy zagraża najszybciej, rak endometrium raczej w okresie menopauzalnym, aczkolwiek zdarza się też kobietom przed menopauzą, nawet przed 40. rokiem życia, a więc nie tylko krwawienie pomenopauzalne, ale też krwawienia acykliczne u pacjentek miesiączkujących, to też jest powód do wizyty u lekarza.
– Jakie są rokowania w razie zachorowania?
– Wczesne wykrycie raka szyjki macicy czy raka endometrium to bardzo dobre rokowania jeżeli chodzi o pięcioletnie przeżycia. Gorzej jest z rakiem jajnika. Ale to przede wszystkim dlatego, że najczęściej wykrywany jest w stadium zaawansowanym. Mamy jednak w tej chwili dostęp do dobrego leczenia także zaawansowanych nowotworów, m.in. leczenia immunoterapią, leczenia skojarzonego. Jak patrzymy na to, jakie leczenie pacjentka z zaawansowanym rakiem jajnika ma gwarantowane w Europie i na świecie, to Polska nie ma się czego w tej kwestii wstydzić. Większość terapii nasze pacjentki mają zagwarantowane i bezpłatne. Jest jeszcze kilka terapii, o które powalczymy, ale jest tego już niewiele. Mamy bardzo dobre programy lekowe, bardzo dobre finansowanie dla leczenia zaawansowanego raka jajnika (inhibitory PARP), a od 1 września tego roku również dla zaawansowanego raka endometrium (immunoterapia). Leczenie raka jajnika i innych nowotworów ginekologicznych jest często wieloetapowe, dobrze by było, aby te wszystkie etapy leczenia odbywały się w jednym ośrodku, ze względu na często obowiązujące nas ścisłe ramy czasowe. Optymalnie więc, gdy pacjentki są w jednym ośrodku operowane, w tym samym dostają chemię i leczenie podtrzymujące. To wszystko zapewniamy w naszej Klinice. Oferujemy także najnowsze technologie leczenia zabiegowego, wykonujemy operacje robotyczne z wykorzystaniem robota da Vinci
– Kto powinien skorzystać z możliwości spotkania z ekspertami w tę najbliższą sobotę?
– Nie tylko pacjentki z nowotworami ginekologicznymi, choć je oczywiście zapraszamy szczególnie. Skorzystać mogą wszystkie kobiety, które dbają o swoje zdrowie. Będziemy edukować na temat zdrowej diety, zdrowego stylu życia. Będzie też możliwość skonsultowania swoich wyników badań z zakresu ginekologii onkologicznej. ©℗
Rozmawiała Agnieszka SPIRYDOWICZ
