Wybitny rosyjski pisarz Władimir Wojnowicz zmarł w wieku 85 lat - poinformowali jego bliscy w nocy z piątku na sobotę. Jego najbardziej znanym dziełem była powieść "Życie i niezwykłe przygody żołnierza Iwana Czonkina", a także antyutopia "Moskwa 2042".
Według mediów przyczyną śmierci był atak serca. Media podały także, że pogrzeb pisarza odbędzie się prawdopodobnie 30 lipca.
Wojnowicz urodził się 26 września 1932 roku w Duszanbe (wówczas - Stalinabad), w Tadżyckiej SRR. Studiował w Instytucie Pedagogicznym w Moskwie, pracował jako dziennikarz radiowy. Rozgłos przyniosła mu napisana do jego słów piosenka "14 minut przed startem" poświęcona radzieckim kosmonautom. Utwory Wojnowicza drukowały radzieckie czasopisma literackie, m.in. prestiżowy "Nowyj Mir". W 1962 roku został członkiem Związku Pisarzy ZSRR.
Powieść "Życie i niezwykłe przygody żołnierza Iwana Czonkina", w satyryczny sposób ukazująca Armię Czerwoną podczas II wojny światowej, Wojnowicz zaczął pisać na początku lat 60. Utwór ten ukazywał się w radzieckim drugim obiegu (samizdacie), a następnie został wydany na Zachodzie (w całości - we Francji w połowie lat 70.). Również w latach 60. Wojnowicz zaangażował się w ruch obrony praw człowieka w ZSRR i popadł w konflikt z władzami. Po ukazaniu się "Iwana Czonkina" na Zachodzie został wykluczony ze Związku Pisarzy ZSRR. W 1980 roku został zmuszony do emigracji i krótko później pozbawiony obywatelstwa ZSRR. Na emigracji Wojnowicz żył w Niemczech i USA.
"Życie i niezwykłe przygody Iwana Czonkina" pokazywały w groteskowym ujęciu Armię Czerwoną podczas II wojny światowej (a także samego Józefa Stalina) co kłóciło się z oficjalnym propagandowym obrazem. Bohater powieści to zwykły żołnierz, który trafia w wir wielkiej wojny i przerastających go wydarzeń. Postać stworzoną przez Wojnowicza porównywano z wojakiem Szwejkiem Jaroslava Haszka, ale inspiracją był również rosyjski folklor i postać naiwnego i prostodusznego Iwana-Duraka ("głupiego Jasia"), pozornie głupiego, ale uosabiającego ludowy zdrowy rozsądek. Do losów Iwana Czonkina Wojnowicz powrócił w kolejnych powieściach napisanych już na emigracji i po powrocie do Rosji. Powieść została dwukrotnie zekranizowana, w tym przez czeskiego reżysera Jirziego Menzla.
Na emigracji powstała również, w 1986 roku "Moskwa 2042" - satyryczno-groteskowa wizja przyszłości rozwoju komunistycznego, w której pojawia się postać przejmującego władzę młodego przywódcy wywodzącego się z sił bezpieczeństwa.
Na początku lat 90. Wojnowicz wrócił do Rosji, po przywróceniu mu obywatelstwa. W późniejszych latach niejednokrotnie krytykował rządy prezydenta Władimira Putina. Na początku zeszłej dekady występował w obronie przejmowanego przez władze kanału NTV, opowiadał się przeciwko wojnie w Czeczenii.
Do ostatnich dni wypowiadał się na aktualne tematy polityczne. W maju 2018 roku podpisał apel o przekazanie Ukrainie prowadzącego głodówkę w rosyjskim więzieniu ukraińskiego reżysera Ołega Sencowa.
W Polsce ukazały się jego powieści: "Życie i niezwykłe przygody Iwana Czonkina" i będący jej kontynuacją "Pretendent do tronu", a także "Moskwa 2042", "Czapka" i "Spiżowa miłość Agłai". Utworzy Wojnowicza wystawiane były na scenach polskich teatrów.
(pap)
Fot. Wikipedia
