Mija 20 lat rządów Władimira Putina

 

Przed dwiema dekadami rozpoczął się w Rosji okres polityczny, który można uznać za epokę Władimira Putina. Obecnie powszechna jest opinia, że epoka ta trwać będzie także w przyszłej dekadzie.

31 grudnia 1999 roku, u progu nowego tysiąclecia, w noworoczną noc schorowany prezydent Borys Jelcyn poinformował Rosjan o swoim odejściu i przejęciu prezydenckich obowiązków przez premiera Putina. Za początek rządów obecnego prezydenta Rosji należy jednak uznać właściwie już sierpień 1999 roku, gdy Putin stanął na czele rządu.

Dziś komentatorzy przypominają, że Rosjanie oczekiwali silnego przywódcy, który pod wieloma względami byłby przeciwieństwem krytykowanego Jelcyna. Putin pojawił się jako „skuteczny biurokrata z przeszłością w służbach siłowych, wspierający państwo i gospodarkę rynkową, pragmatyk pozbawiony ideologicznego patosu” – pisze politolog Kiriłł Rogow.

Dwie dekady wahań popularności rządów Putina

Podczas dwóch dekad rządów Putina (bo politolodzy zaliczają do nich także prezydenturę Dmitrija Miedwiediewa w latach 2008-2012) jego rankingi słabły, Rosjanie czuli się zawiedzeni polityką społeczną państwa (w 2004 i 2018 roku). Rosły zaś w czasie koniunktury gospodarczej dzięki wysokim cenom ropy. Podczas fali protestów powyborczych w latach 2011-2012 wydawało się, że popularność Putina się wyczerpuje. Zaledwie dwa lata później, po aneksji Krymu, poparcie dla niego skoczyło do rekordowych 80 procent.

Te wahania przypominają, że dla Rosjan epoka rządów Putina nie jest jednorodna. Pierwsze lata to w polityce zagranicznej próby partnerstwa z Zachodem i wsparcie dla USA w wojnie z terroryzmem. To także okres reformatorskich działań w gospodarce, którą Putin powierzył liberalnym ekonomistom. Zarazem w polityce wewnętrznej Putin szybko sięgnął po narzędzia centralizacji władzy – jak się wówczas wydawało, w celu wzmocnienia państwa i odgórnej modernizacji. Rozpoczął się proces ograniczania wolności mediów i konkurencji politycznej.

Rosja odzyskała status silnego państwa

Wśród rosyjskich analityków spraw międzynarodowych istnieje opinia, że Rosja pod rządami Putina odzyskała status silnego państwa. „Niemal spisana na progu XXI wieku na straty w międzynarodowym układzie sił, Rosja po półtorej dekady wróciła na globalną arenę jako jeden z wielkich i najbardziej aktywnych graczy” – ocenia szef moskiewskiego ośrodka Carnegie Dmitrij Trenin. Zdaniem tego eksperta Rosja w swej polityce zagranicznej osiągnęła samodzielność i umiejętność prowadzenia aktywnej gry wobec regionów świata, z którymi sąsiaduje – Azji Środkowej i Wschodniej, Bliskiego Wschodu i Europy. Do błędów polityki Putina Trenin zalicza m.in. przeciągającą się konfrontację z USA i niepotrzebne dążenie do wciągnięcia Ukrainy w integracyjne projekty Rosji.

Pierwszych 10 lat rządów Putina (1999-2008) było okresem, gdy PKB Rosji wzrosło o 94 procent, a w przeliczeniu na mieszkańca – dwukrotnie. Była to najlepsza dekada w historii rosyjskiej gospodarki – napisał ekonomista Siergiej Gurijew w dzienniku „Wiedomosti”. Potem jednak ten model wzrostu gospodarczego wyczerpał się, a obiecywane przez Putina reformy nie zostały zrealizowane. Nadzieje na ich realizację upadły ostatecznie po 2013 roku, wraz ze spadkiem cen ropy i izolacją Rosji od gospodarki światowej.

Rosja stała się autorytarną hegemonią

W 2018 roku władze obrały nowy model zmian w gospodarce: postawiły na wielkie inwestycje państwowe. Jednak w skuteczność tych zmian – jak ocenia Gurijew - nie wierzą ani rynki, ani eksperci. Według prognoz MFW średnie tempo wzrostu PKB Rosji w latach 2018-2023 wyniesie 1,4 proc. rocznie; udział Rosji w gospodarce światowej spadnie w 2023 r. do 1,7 proc.

Centralizacja władzy za rządów Putina miała swą wysoką cenę, a reżim polityczny, który się ukształtował, służy głównie wąskim elitom, które wykorzystują zasoby kraju w celach własnych i swej grupy – uważa Trenin.

W 2013 roku – zdaniem Kiriłła Rogowa - Rosja stała się „autorytarną hegemonią”, w której represje są intensywniejsze i wzrasta rola ideologii. Rolę uzasadnienia ideologicznego dla represji zaczyna pełnić konfrontacja geopolityczna.

W 2000 roku Putin jawił się jako skuteczny pragmatyk pozbawiony ideologii. Dziś – pisze Rogow - „wygląda jak silny autorytarny lider pasjonujący się konfrontacją geopolityczną z Zachodem i walką ideową ze światowym liberalizmem, zdecydowanie poświęcający dla tych spraw pragmatyczne cele rozwoju kraju”.

(pap)

Fot. EPA/MIKHAEL KLIMENTYEV